اهمیت ترجمه عنوان کتاب : در ترجمه کتاب، ترجمه صحیح و دقیق عنوان کتاب از اهمیت بسزائی برخوردار است و در این بخش مختصری در این مورد توضیح داده و همچنین با ذکر یک مثال نحوه صحیح ترجمه عنوان کتاب را ملموس تر می نماییم.
ترجمه عنوان یک کتاب
ترجمه عنوان یک کتاب در معرفی مطالب داخل کتاب و همچنین در جذب خواننده از اهمیت بسزائی برخوردار است و ترجمه صحیح از عنوان یک کتاب یکی از مسائل مهم در امر ترجمه کتاب است. در ادامه متنی از استاد کریم امامی در رابطه با ترجمه عنوان یک کتاب ارائه می گردد.
عبارت زیر را به فارسی ترجمه کنید:
A study in scarlet
عبارت مورد نظر نام کتابی است از نویسنده انگلیسی “آرتور کانن دویل” خالق شرلوک هولمز که در سال ۱۸۸۷ منتشر شده و اولین داستانی است که کارآگاه شهیر در آن ظاهر می شود. مترجمی که تمام این کتاب را به فارسی ترجمه نموده است، از خیر ترجمه دقیق عنوان کتاب گذشته و آن را در فارسی “عطش انتقام” نام نهاده است. مترجمان دیگری که در معرفی شلوک هولمز و آفریننده آن مطلبی در مقدمه کتاب های خود آورده اند، هر کدام عنوان این کتاب را به شکل متفاوتی به فارسی برگرداننده اند. مترجم ” الف” نوشته است “اتاق مطالعه ای به رنگ سرخ”؛ مترجم “ب” نوشته است “اتاق سرخ” و مترجم “ج” نوشته است ” اتود در قرمز لاکی”. کدام ترجمه برای عنوان کتاب بهتر است؟
ترجمه عنوان کتاب ها، فیلم ها و نمایش نامه ها، همین طور در ابتدا به ساکن، از مقولات بسیار دشوار ترجمه محسوب می شود و ای بسا به گم شدن مترجم در پس کوچه های ابهام منجر شود. قضیه مترجمی را که در روزگار پیشین عنوان فیلم seal the seventh اینگمار برگمن را در مجله ای به “سگ ماهی هفتم” ترجمه کرد خوانندگان حتما به یاد دارند؛ آن مورد دقیقا از همین مقوله بود.
باری، در عبارت مورد نظر مشکل اصلی برای مترجم ناآشنا به فرهنگ آنگوساسکسون، کشف معنای مناسب برای کلمه study است. اگر در کتاب های لغت تفحص کنیم، جدا از معنا داده شده برای study در حالت فعلی(مطالعه کردن، بررسی کردن)، معناهای زیر را در برابر حالت اسمی study(مفرد) و studies (جمع) می یابیم:
مطالعه مثلا در جمله :
There are no rooms set aside for private study
بررسی مثلا در این جمله:
She has made a close study of the subject
اتود به معنی طراحی اولیه در نقاشی
تمرین، در موسیقی کلاسیک
اتاق مطالعه، اتاق کار
خوب بعد از study نوبت می رسد به scarlet که رنگی است در مایه سرخ. دراوردن معادل دقیق آن در فارسی نیاز به تفحص دارد. فرهنگ انگلیسی آن را اینگونه توصیف می کند: any of various bright reds که به این ترتیب انواع سرخ های تند و آتشی را در انگلیسی می توان scarlet خواند.
حالا ببینیم در ترکیب این رنگ با study باید کدام معنی از معانی واژه اخیر را انتخاب کنیم. طبیعی است که اول باید روی اتود مکث کنیم و احیانا بعد روی اتاق مطالعه، چون ترکیب سرخ با مطالعه و یا بررسی ما را به جایی نمی رساند و از قضا اتود در مایه های سرخ وافی به مقصود به نظر می رسد، چرا که در نگاه اول می تواند عنوان یک تابلو نقاشی باشد، از نوع عنوان هایی که نقاشان اروپایی در اواخر قرن نوزدهم بر کارهای خود می نهادند. و در نگاه دوم عنوانی است که برای یک داستان جنایی خونین هم بی مناسبت نیست.
مرحله آخر برای مترجم پر حوصله، یافتن دلیل یا مدرکی است دال بر اینکه انتخابش درست بوده است. مرور کتاب حتما مفید است و مترجم نشان خواهد داد که آیا قتل، مثلا در کتاب خانه قصر صورت گرفته یا اینکه اساسا اتاق کاری با دیوارهای سرخ در کتاب وجود دارد یا نه. در این کتاب در آخر فصل چهارم به گفته ای از شلک هولمز بر می خوریم:
“I might not have gone but for you, an so missed the finest study I ever came across: a study in scarlet, eh? Why shouldn’t we use a little art jargon? There is a scarlet thread of murder running through the colourless skin of life
“اگر به خاطر پافشاری تو نبود، ای بسا نمی رفتم و از موضوع عالی ترین تحقیقی که تا به حال به آن برخورده ام محروم می ماندم: اتودی در رنگ سرخ. هان چه می گویی؟ چرا ما از یک اصطلاح هنری استفاده نکنیم؟ در میان کلاف بی رنگ زندگی، رشته سرخ رنگی از قتل و جنایت کشیده شده که ما وظیفه مندیم آن را باز کنیم، بیرون بگشیم و تمام آن را، جز جزئش را، برملا کنیم”
ویراستار چاپ جدید کتاب در یاداشتی توضیح می دهد گه در ابتدا نویسنده می خواسته نام رمان را a tangled skin( کلاف سردرگم) بگذارد، ولی پشیمان شده و a study in scarlet را انتخاب کرده است.
و نکته آخر، در این میان که برای رسیدن به حداکثر دقت در ترجمه عنوان کتاب داریم مته به خشخاش می گذاریم، فراموش نکنیم که عنوان کتاب پس از ترجمه باید عبارت قشنگ و پر کششی باشد که ناشر بپسندد و خواننده را جلب کند؛ و همین به ما جوازی برای آزادی عمل در ترجمه عنوان کتاب می دهد. ولی عنوان فارسی را هر چه بگذاریم، عنوان اصلی و ترجمه دقیق آن را باید در صفحه شناسنامه کتاب در کنیم.
سبک در ترجمه نیز یکی از مباحث مهم در زمینه امر ترجمه می باشد.
منبع: کتاب از پست و بلند ترجمه اثر کریم امامی