ضرب المثل نه قم خوبه نه کاشونمقاله عربی - تحقیق عربی بررسی تطبیقی خرد در "شاهنامه" و "الأدب الصغیر و الأدب الکبیر"

«ترکیب» و «اشتقاق» در دستور زبان فارسی و عربی

برای دانلود فایل اصلی مقاله اینجا کلیک کنید

نویسندگان
وجیهه زمانی بابگهری 1؛ محمدصادق بصیری2
1دانش آمو ختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
2دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
چکیده
برای واژه­سازی، راه­های متعدّدی وجود دارد، امّا ادیبان و زبان­شناسان، «ترکیب» و «اشتقاق» را از اصلی­ترین فرایندهای ساخت واژه برشمرده­اند. از این رو، زبان فارسی به دلیل اینکه از خانوادۀ زبان­های «هندواروپایی» است و در این خانواده، فرآیند واژه­سازی عمدتاً از طریق «ترکیب» صورت می گیرد، در زمرۀ «زبان­های ترکیبی» قرار گرفته و در مقابل، زبان عربی، هم­نژاد با زبان­های «سامی» است که به دلیل اهمّیّت «اشتقاق» در فرایند واژه­سازی این زبان­ها، در ردیف «زبان­های اشتقاقی» معرّفی شده است. در این مقاله سعی بر آن است تا با کندوکاوی عمیق­تر، دو فرایند «ترکیب و اشتقاق» در دو زبان «فارسی و عربی» بررسی گردد و از این چشم انداز، به بررسی تطبیقی بین این دو زبان پرداخته شود. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که هرچند فرایندهای «ترکیب و اشتقاق» در هر دو زبان «فارسی و عربی» وجود دارد، مفهوم و درصد به­کارگیری هر فرایند، در این دو زبان، یکسان نیست
کلیدواژه‌ها
ترکیب؛ اشتقاق؛ واژه سازی؛ دستور تطبیقی؛ زبان فارسی؛ زبان عربی
مراجع

منابع

انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن (1386). دستور زبان فارسی2، چ 2، تهران: فاطمی.
آذرنوش، آذرتاش (1386). فرهنگ معاصر عربی- فارسی، چ 8، تهران: نشر نی.
ــــــــــــــــ (1381). تاریخ زبان و فرهنگ عربی، چ 3، تهران: سمت.
آشوری، داریوش (1375).زبان فارسی و کارکردهای آن، کتاب دربارۀ زبان فارسی (برگزیدۀ مقاله­های نشر دانش (7) ـ زیر نظر نصرالله پورجوادی). چ 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
باقری، مهری (1375). تاریخ زبان فارسی، با مشاورۀ حسن انوری، چ 2، تهران: نشر قطره.
برومند سعید، جواد (1383). ریشه­شناسی و اشتقاق در زبان فارسی، ج 1، چ 1، کرمان، دانشگاه شهید باهنر.
خوانساری، محمّد (1372). صرف و نحو و اصول تجزیه و ترکیب، چ 10، تهران: مجید.
خوئینی، عصمت (1385). «اشتقاق در زبان فارسی» نشریّۀ زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه تربیّت معلّم تهران: دورۀ 14، ش 52 و53، صص31-43 آدرس اینترنتی: www.ensani.ir
دارائی، بهین (1350). اشتقاق و املا در فارسی، نشریّۀ شمارۀ 16 مدرسۀ عالی دختران ایران.
دبیرمقدّم، محمّد (1384). پژوهش­های زبان­شناختی فارسی(مجموعۀ مقالات). چ 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
دهخدا، علی­اکبر (1365). لغت­نامۀ دهخدا، ج 7 و 11، تهران: مؤسّسۀ لغت­نامۀ دهخدا.
ذاکری، مصطفی (1372).اشتقاق عامیانه و واژه­سازی تفنّنی، مجموعۀ مقالات سیمنار زبان فارسی و زبان علم (زیر نظر علی کافی). چ 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ذاکری، مصطفی (1381). إتباع و مهملات در زبان فارسی، چ 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
السّامرائی، ابراهیم (1376). زبان­شناسی تطبیقی، ترجمۀ سیّد حسین سیّدی، چ 1، سبزوار: دانشگاه تربیّت معلّم سبزوار.
15- سمیعی گیلانی، احمد (1379). «ترکیب و اشتقاق، دو راه اصلی واژه­سازی» نشریّۀ نشر دانش، س 17، ش 3، صص 13-16 آدرس اینترنتی: www.noormags.com
الشّرتونی، رشید (1422ه.ق.). مبادئُ­العربیّه، ج2، ط 18، قم، دارالعلم.
شعار، جعفر (1351). «اشتقاق در زبان فارسی و مقایسۀ آن با زبان­های دیگر» نشریّۀ پژوهش­های فلسفی، فصلنامۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه تبریز، ش102، صص193-205 آدرس اینترنتی: www.noormags.com
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1372). تازیانه­­های سلوک، چ 1، تهران: آگاه.
صادقی، علی اشرف (1357). تکوین زبان فارسی، چ 1، تهران: دانشگاه آزاد.
ضیف، شوقی (1386). تاریخ­الأدب­العربی، ج 1، چ 1، قم، منشورات ذوی القربی.
طباطبایی، علاءالدّین (1376). فعل بسیط فارسی و واژه­سازی، چ 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ــــــــــــــــــــ (1384). «فعل مرکّب در زبان فارسی» نشریّۀ نامۀ فرهنگستان، 7/2 ، صص26-34 آدرس اینترنتی: www.sid.ir
ــــــــــــــــــ (1386). «صرف زبان فارسی» نشریّۀ بخارا، ش 63، صص212-242 آدرس اینترنتی: www.noormags.com
طبیب­زاده، امید (1391). دستور زبان فارسی (بر اساس نظریّۀ گروه­های خودگردان در دستور وابستگی)، چ 1، تهران: نشر مرکز.
عالم­زاده، هادی (1372). «تحقیقی در نژاد، أنساب و طبقات عرب»نشریّۀ مشکوة، ش 38، صص 49-74 آدرس اینترنتی: www.noormags.com
عبدالتّوّاب، رمضان (1367). مباحثی در فقه­اللّغة و زبان­شناسی عربی، ترجمۀ حمیدرضا شیخی، تهران: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
علّامه فلسفی، احمد (1381). روش نوین دستور زبان فارسی، چ 1، تهران: پیام آزادی.
فرشیدورد، خسرو (1375). جمله و تحوّل آن در زبان فارسی، چ 1، تهران: نشر امیرکبیر.
ــــــــــــــــــ (1382). دستور مفصّل امروز، چ 1، تهران: سخن.
کافی، علی (1375). واژه­گزینی علمی با استفاده از شاهنامه، کتاب دربارۀ زبان فارسی (برگزیدۀ مقاله­های نشر دانش (7) ـ زیر نظر نصرالله پورجوادی)، چ 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کلباسی، ایران (1380). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، چ 2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ماهوتیان، شهرزاد (1382). دستور زبان فارسی از دیدگاه رده­شناسی، ترجمۀ سیّد مهدی سمائی، چ 2، تهران: نشر مرکز.
محسنی­نیا، ناصر و رحیمی، فائزه (1389). «نگاهی به پیشینۀ دستور در چند زبان مهمّ دنیا» نشریّۀ ادبیّات تطبیقی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورۀ جدید، ش 3، صص 307-328.
محمّدی، عبّاسقلی و پورخالقی چترودی، مهدخت و استاجی، اعظم و سعیدی، غلامعباس (1390). «توان­های بالقوّه و بالفعل زبان فارسی در واژه­سازی» نشریّۀ ادب و زبان، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورۀ جدید، ش 30 (پیاپی 27). صص 299-281.
محمودی بختیاری، بهروز (1389). «ترکیب­های نحوی در زبان فارسی»نشریّۀ رشد (آموزش زبان و ادب فارسی)، دورۀ 23، ش3 ، صص32-37، آدرس اینترنتی: www.sid.ir
مشکوة­الدّینی، مهدی (1389). دستور زبان فارسی بر پایۀ گشتاری، چ 11، مشهد: دانشگاه فردوسی.
مقرّبی، مصطفی (1372). ترکیب در زبان فارسی، چ 1، تهران: توس.
ناتل خانلری، پرویز (1366). زبان­شناسی و زبان فارسی، چ 2، تهران: توس.
ــــــــــــــــــ (1369). تاریخ زبان فارسی، ج1، چ 4، تهران: نشر نو.
نرم­افزار الموسوعةالشّعریّة، المجمع­الثّقافی، 1997-2003 ، آدرس پایگاه اینترنتی: www.cultural.org.ae
نغزگوی­کهن، مهرداد (1387). «نقش بازتحلیل در تغییرات صرفی زبان فارسی» نشریّۀ زبان و ادبیّات فارسی (دانشگاه آزاد تهران جنوب). س 4، ش11، صص151-169 آدرس اینترنتی: www.noormags.com
وثوقی، حسین (1383). واژه­شناسی و فرهنگ­نگاری در زبان فارسی، چ 1، تهران: باز.
الهمدانی، بهاءالدّین محمّدبن حسین­بن عبدالصّمد (1362). الصّمدیّه (در نحو)، ترجمۀ محمّد­رضایی، چ 1، تهران: مفید.

By شرکت ناسار - تجارت با عراق

دکتر حبیب کشاورز عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان - گروه زبان و ادبیات عربی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *