گردشگری اسلامی : ده کشور برتر در حوزه گردشگری اسلامی
یکی از اولین کشورهایی که خدمات ویژه برای گردشگری اسلامی (گردشگری حلال) ارائه می‌کند، ترکیه است. به‌عنوان مثال می‌توان به شرکت خدمات گردشگری فیوژن تور (Fusion Tour) در استانبول اشاره کرد که از ماه آینده برای اولین بار یک تور دریایی اسلامی راه‌اندازی خواهد کرد . در این تور همه‌ی موارد خلاف شرع اسلام از جمله نوشیدنی‌های الکلی، غذاهای دارای گوشت خوک و قمار از فهرست خدمات قایق‌های تفریحی حذف می‌شوند و در انتخاب و طراحی همه‌ی جنبه‌های آن نظیر اپلیکیشن‌های مسافرتی، وب‌سایت‌ها، هتل‌ها، پروازها و حتی انتخاب راهنمای تور عقاید مسلمانان در نظر گرفته میشود.
پیش‌بینی میشود که جمعیت مسلمانان جهان تا سال ۲۰۳۰، از ۱.۶ به ۲.۲ میلیارد نفر برسد. این مسئله به معنای افزایش چشمگیر نیاز به امکانات مناسب برای گردشگری اسلامی است. به گزارش گروه تحقیقاتی مشترک وب‌سایت CrescentRating و موسسه‌ی اقتصادی MasterCard، سال گذشته جریان مالی صنعت گردشگری اسلامی ۱۴۵ میلیارد دلار برآورد شد و پیش‌بینی میشود این رقم تا سال ۲۰۲۰ به ۲۰۰ میلیارد دلار برسد. سال گذشته اولین فراخوان گردشگری اسلامی در ابوظبی برگزار شد. این رویداد که از آن به عنوان بزرگ‌ترین اجتماع تجاری نخبه‌های جهانی صنعت گردشگری اسلامی نام برده میشود، نشان‌دهنده‌ی افزایش ظرفیت‌های این صنعت و رقابت سنگین صاحبان صنایع گردشگری برای رسیدن به جایگاه بهتر در این بازار بود. به خصوص امارت ابوظبی که موفقیت بخش اعظم فعالان بازار بورس آن، به شکوفایی گردشگری اسلامی بستگی دارد.
محور اصلی گردشگری اسلامی فراهم کردن همه‌ی نیازهای گردشگران مسلمان است؛ از مسجد، نمازخانه و غذای حلال گرفته تا محل اقامت مناسب با در نظر گرفتن حریم خصوصی زنان و مردان مسلمان و محل‌های تفریح و سرگرمی برای خانواده‌ها متناسب با شئون اسلامی. در شکل‌گیری ماهیت و رویکرد صنعت گردشگری اسلامی عوامل متعددی نقش دارند مانند جمعیت رو به رشد جوامع اسلامی، تنوع سطح درآمد گردشگران مسلمان و گرایش روزافزون قطب‌های گردشگری جهانی به این صنعت بعد از آگاهی از پتانسیل‌های آن و تمایل به حضور فعال در این بازار. امارات دارای یکی از فعال‌ترین بازارهای صنعت گردشگری اسلامی است. شرایط مناسب این کشور برای مسلمانان، روز به روز بیشتر مورد استقبال گردشگران مسلمان قرار می‌گیرد و تقاضا برای بازدید از آن مداوما افزایش پیدا می‌کند.
امروزه با پیشرفت چشمگیر فناوری‌های ارتباطی، تمایل گردشگران مسلمان برای گشت و گذار در مناطق پربازدید دنیا افزایش پیدا می‌کند ولی دغدغه‌ی نبود امکانات مناسب در مقصد، می‌تواند مانعی برای این مسئله باشد. یکی از اقدامات مناسب برای رفع این نگرانی، اطلاع‌رسانی کامل و صحیح است که نمونه آن را در وب‌سایت www.muslimbreak.com می‌توان مشاهده کرد. این وب‌سایت به ابتکار یک تاجر مسلمان به نام کریسا چاتزیواوا (Chrisa Chatzisavva) راه‌اندازی شده و هدف آن معرفی مقاصد گردشگری مناسب برای مسلمانان است. ایده‌ی ساخت این وب‌سایت بعد از یک مسافرت خانوادگی به یونان در حدود ۵ سال پیش، به ذهن او خطور کرد.
این وب‌سایت تنها منبع قابل‌اطمینان در زمینه‌ی گردشگری اسلامی نیست و برای کسب اطلاعات موثق و دقیق می‌توان به وب‌سایت‌های www.halalbooking.com، www.halaltrip.com و www.muslimtravelwarehouse.com نیز مراجعه کرد. در این میان وب‌سایت Halal Booking علاوه بر اطلاع‌رسانی، خدماتی نظیر رزرو تورهای مخصوص تعطیلات در سواحل چشم‌نواز دریای مدیترانه ارائه می‌کند که در آنها تمام موازین اسلامی در نظر گرفته شده است. همزمان با افزایش وب‌سایت‌های ارائه‌کننده‌ی خدمات و اطلاعات برای گردشگران مسلمانان، هتل‌های سراسر دنیا نیز برای ارائه‌ی خدمات با در نظر گرفتن باورهای مذهبی گردشگران، روز به روز اهمیت بیشتری قائل می‌شوند. در حال حاضر بعضی از هتل‌های اروپایی امکاناتی نظیر نمازخانه، اتاق‌هایی که جهت قبله در آنها مشخص شده و رستوران حلال به گردشگران مسلمان ارائه می‌کنند. تعدادی هم در مناسبت‌های خاص مثل ماه رمضان از سرو نوشیدنی‌های الکلی و برگزاری جشن‌های شاد در سالن‌های عمومی خودداری می‌کنند و حتی منوی مخصوص ماه رمضان تدارک می‌بینند.
اساس آخرین گزارش وب‌سایت CrescentRating در سال ۲۰۱۵، در حال حاضر برترین مقصد گردشگری اسلامی مالزی است و ترکیه و امارات با فاصله‌ی کمی در رده‌های بعدی قرار دارند. با توجه به امکانات و زیرساخت‌های گردشگری مناسب برای مسلمانان در این کشورها، رده‌بندی فوق چندان تعجب برانگیز نیست، هرچند اخیرا سایر کشورها نیز به رقابت برای حضور در این بازار اشتیاق بیشتری نشان می‌دهند. در ۱۸ ماه گذشته مقصدهای پربازدید و ارائه‌کنندگان خدمات گردشگری در برخورد با گردشگری اسلامی آگاهی بیشتری نشان می‌دهند و اکنون بیش از ۵۰ کشور دارای آمادگی کافی برای استقبال از گردشگران مسلمان هستند. ماه گذشته کشور تایلند نیز به این مجموعه ملحق شد و آمادگی خود را با عرضه‌ی اولین اپلیکیشن هوشمند اختصاصی برای معرفی مسجدها، رستوران‌های حلال، مراکز خرید دارای نمازخانه و سایر امکانات مورد نیاز مسلمانان در سراسر کشور اعلام کرد. یکی از مقامات دولتی تایلند در زمینه‌ی امور گردشگری به نام جاتاپرن ررنگروناسا (Juthaporn Rerngronasa) می‌گوید: ما امیدواریم این اپلیکیشن برای گردشگران مسلمان مفید باشد. در حال حاضر ۲۳ درصد از کل جمعیت دنیا مسلمان هستند و با توجه به ظرفیت بالای گردشگری تایلند، این کشور می‌تواند سهم بزرگی در صنعت گردشگری اسلامی داشته باشد.
HalalTrip اپلیکیشن هوشمند دیگری است که با هدف راه گشایی به بازار گردشگری اسلامی در سال جاری معرفی شد. HalalTrip یکی از خدمات جانبی وب‌سایتی به همین نام است و به کاربران کمک می‌کند تا نزدیک‌ترین رستوران حلال به محل اقامت خود را پیدا کرده و به اشتراک بگذارند. این اپلیکیشن به دلیل موج وسیع تمایل هتل‌ها و رستوران‌ها در سراسر دنیا برای معرفی شدن به عنوان ارائه‌کننده غذای حلال ساخته شده است. شرکت سازنده HalalTrip اپلیکیشن دیگری نیز در همین زمینه دارد که کاربرد آن محاسبه‌ی جهت قبله و اوقات شرعی در هرلحظه از مسافرت‌های هوایی است. مالک این شرکت، فضل بهاردین معتقد است که این نوع اپلیکیشن‌ها باعث رونق گردشگری اسلامی میشود چرا که غذای حلال یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های گردشگران مسلمان است و صاحبان صنایع غذایی تمایل زیادی برای برطرف کردن این نگرانی دارند و فقط باید اطلاع‌رسانی کامل انجام شود. اوایل همین هفته وب‌سایت CrescentRating اولین راهنمای جامع گردشگری اسلامی را منتشر کرد که شامل فهرستی دقیق و قابل اطمینان از همه‌ی مراجع آنلاینی است که به نوعی در گردشگری اسلامی نقش دارند.
نظر می‌رسد که گردشگران مسلمان از این امکانات و تسهیلات رضایت دارند. سانیلا بسیم که یک متخصص امور مالی مسلمان اهل ابوظبی است و بیشتر وقت خود را در سفر می‌گذراند، می‌گوید: من مقدمات سفر را به صورت آنلاین فراهم نمی‌کنم ولی در مورد وب‌سایت‌های گردشگری اسلامی زیاد شنیده‌ام و میدانم آنها در نزد افرادی که می‌خواهند به همراه خانواده سفری بدون شبهه و نگرانی مذهبی داشته باشند، محبوبیت زیادی دارند. من همیشه اقامتگاه‌هایی را انتخاب می‌کنم که در آنها موازین اسلامی رعایت شده و غذای حلال در دسترس باشد. به طور کلی افزایش امکانات مناسب برای مسلمانان در مقصدهای گردشگری پربازدید اقدام مفیدی است و به این ترتیب ما می‌توانیم به نمازخانه، مسجد و رستوران حلال دسترسی راحت‌تری داشته باشیم. البته فرهنگ‌سازی برای احترام به حجاب و پوشش اسلامی در بین ساکنین محلی نیز الزامی است. با وجود اینکه صاحبان صنایع گردشگری به مرور اهمیت اقتصادی در نظر گرفتن شرایط گردشگران مسلمان را درک می‌کنند ولی در سفری که اخیرا به اروپا داشتم بارها به من گفته شد بهتر است روسری‌ام را بردارم و از لباس‌های مد روز استفاده کنم . این درخواست طبیعتا با مخالفت من روبرو شد. در حال حاضر گردشگری اسلامی، ۱۱.۶ درصد از کل بازار صنعت گردشگری جهانی را در اختیار دارد و امارت ابوظبی در تلاش است که کنترل این بازار را در دست بگیرد. سلطان الدهری سرپرست اجرایی اداره‌ی امور گردشگری و فرهنگی ابوظبی می‌گوید: هدف ما در دست گرفتن جایگاه رهبری صنعت گردشگری اسلامی و دستیابی به سهم بیشتری از بازار جهانی است. ابوظبی با داشتن زیرساخت‌های عالی گردشگری و برگزاری رویدادهایی نظیر اولین فراخوان گردشگری اسلامی در اکتبر سال گذشته، مطمئنا می‌تواند تعداد زیادی از گردشگران مسلمان را از سراسر دنیا جذب کند.
مقصدهای مناسب برای گردشگری اسلامی
گروه تحقیقاتی مشترک وب‌سایت CrescentRating و موسسه‌ی اقتصادی MasterCard، با در نظر گرفتن عواملی مثل امنیت، غذای حلال، محل اقامت، خدمات ویژه‌ی فرودگاه، دسترسی به مسجد و نمازخانه، امکانات ارتباطی و داشتن شرایط لازم برای سفر خانوادگی فهرستی از مکان‌های مناسب برای گردشگری اسلامی تهیه کرده است. عناوین این فهرست به دو دسته کلی کشورهای دارای حکومت اسلامی (OIC) و کشورهای غیر اسلامی (NOIC) تقسیم می‌شوند.
۱۰ مقصد برتر OIC برای گردشگری اسلامی
۱. مالزی
این کشور با فضای امن، رستوران‌های حلال با کیفیت، اقامتگاه‌های مناسب، برخورد خوب ساکنان محلی با گردشگران، محیط‌های خانوادگی عالی و درک خوب نسبت به جنبه‌های مذهبی و فرهنگی اسلام، بهترین مقصد برای گردشگری اسلامی محسوب میشود.
۲. ترکیه
ترکیه علاوه بر فضای امن گردشگری، فراوانی غذای حلال و اقامتگاه‌های مناسب برای مسلمانان، با تکیه بر پیشینه‌ی فرهنگی قوی مقصد بسیار مناسبی برای گردشگران مسلمان به شمار می‌آید.
۳. امارات
در نظر گرفتن سرمایه‌گذاری‌های سنگین امارات در زمینه‌ی صنعت گردشگری، قرار گرفتن آن در جایگاه سوم تعجب آور نیست. این کشور بالاترین امتیاز را در امنیت و دسترسی به مسجد و نمازخانه دارد و در زمینه‌ی امکانات صرف غذا و تسهیلات ارتباطی نیز دارای شرایط بسیار خوبی است.
۴. عربستان سعودی
گردشگری اسلامی عربستان
قرار گرفتن عربستان در این فهرست به دلیل جایگاه معنوی آن در دین اسلام و فرایض دینی حج واجب و حج عمره است. در سال ۲۰۱۴، ۱۰.۲ میلیون نفر گردشگر مسلمان به این کشور سفر کردند. سهولت مسافرت به عربستان سعودی نیز یکی از دلایل محبوبیت آن است.
۵. قطر
این کشور بالاترین امتیاز در ارائه‌ی غذاهای حلال را به خود اختصاص داده است. فضای گردشگری مناسب، دسترسی راحت به مسجد و نمازخانه و تسهیلات ویژه فرودگاه دیگر امتیازهای مثبت قطر هستند.
۶. اندونزی
۷. عمان
۸. اردن
۹. مراکش
۱۰. برونئی