سبک شناسی رباعیّات خاقانی با نگاه به تأثیر پذیری از خیّام
برای دانلود فایل کامل مقاله اینجا کلیک کنید
نویسندگان
علی خسروی ۱ ؛ محسن ذوالفقاری۲
۱دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک
۲دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اراک
چکیده
این مقاله به بررسی تأثیر رباعیّات خیّام بر رباعیّات خاقانی می‌پردازد و نشان می‌دهد که خاقانی در جنبه‌های مختلف زبانی، سبک شاعری، شیوه بیان و اندیشه‌های فلسفی از این تأثیرپذیری برکنار نمانده است. آنچه در این پژوهش با شیوه تحلیلی- توصیفی به آن پرداخته شده، پاسخ به این پرسش است که این تأثیرپذیری‌ها از چه رویکردها و تا چه حدود است؟ نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که خاقانی در رباعی‌سرایی، در بسیاری از موارد، در حدِّ لفّاظی مانده است. امّا در مواردی بسیار، تمایل داشته تا از نظر زبانی به خیّام نزدیک شود و در این راه به موفّقیّت‌هایی نیز دست یافته است. دیگر آن که در اندیشه‌های فلسفی و فکری نیز بین خیّام و خاقانی -در رباعیّاتشان- شباهت‌هایی وجود دارد. هر چند در این زمینه تفاوت‌هایی نیز دیده می‌شود؛ مثلاً محور تفکّرات خیّام، فلسفه است. امّا خاقانی از اندیشه‌های فلسفی به دور است و حتّی مخالفِ آن به‌شمار می‌رود. هدف دیگرِ این تحقیق، توجّه بیشتر پژوهشگران به رباعیّات خاقانی و شناخت این بخش از اشعار اوست که در سایه قصایدش پنهان مانده است.
کلیدواژه ها
خیام؛ خاقانی؛ رباعیات؛ سبک شناسی؛ تاثیر و تاثر
رباعیات خیام نام مجموعه اشعار غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری مشهور به خیام در قالب شعری رباعی است که در سده‌های پنجم و ششم هجری به زبان فارسی سروده شده‌اند و عمدتاً بیانگر دیدگاه‌های فلسفی او می‌باشند.[۱]
این اشعار در زمان حیات خیام به واسطهٔ تعصب مردم مخفی بوده و تدوین نشده و تنها بین یکدسته از دوستان همرنگ و صمیمی او شهرت داشته یا در حاشیهٔ جُنگ‌ها و کتاب‌های اشخاصی بطور قلم‌انداز چند رباعی از او ضبط شده، و پس از مرگش منتشر گردیده‌است. به همین خاطر در تعداد این رباعی‌ها و نیز حقیقی یا جعلی بودن بعضی از آن‌ها اختلاف نظر وجود دارد.[۲]
خیام زندگی‌اش را به‌عنوان ریاضی‌دان و فیلسوفی شهیر سپری کرد، این در حالی بود که معاصرانش از رباعیاتی که امروزه مایهٔ شهرت و افتخار او هستند بی‌خبر بودند.[۳] در چند قرن اخیر این رباعیات بسیار مورد توجه قرار گرفته، به زبان‌های بسیاری ترجمه شده‌اند و تصحیحات فراوانی در آن‌ها صورت گرفته‌است.