عطف بیان چیست
قواعد عطف بیان در نحو عربی
تفاوت عطف بیان و صفت
عطف بیان تابعی جامد است و از متبوع خود مشهورتر است لذا برای توضیح متبوع خود ذکر می شود.
مانند: «جاء صاحبک علیٌّ» که «علی» عطف بیان از «صاحب» بوده و از آن مشهورتر است.
طف بیان یا متبوع خود را توضیح می دهد.
مانند: «أقسم بالله أبوحفص عمر» که «عمر» توضیحی برای «ابوحفص» است.
یا متبوع خود را اخص می سازد.
مانند: «یوقد من شجره مبارکه زیتونه» (نور / ۳۵) که «زیتونه»، «شجره» را از اعم بودن بیرون آورده است.
نکات:
۱) عطف بیان مانند صفت در چهار مورد از ده مورد با متبوع خود مطابقت می کند.
مثلاً در مثال اخیر «شجره» و «زیتونه» هر دو مؤنث / نکره / مفرد و مجرورند.
۲) هر کلمه ای که بتواند عطف بیان واقع شود با شرایطی می تواند بدل نیز قرار بگیرد؛
مانند: «رأیتُ ابا عبدالله سعیداً» که «سعیداَ» را هم می توان بدل کل از کل گرفت و هم می توان عطف بیان فرض کرد.
۳) هر عطف بیانی می تواند به جای متبوع خود بنشیند و می توان از ذکر آن در جمله صرف نظر کرد .
مانند: «جاء صاحبک علیٌّ» که هم می توان گفت «جاء علیٌّ» و هم می توان «علیّ» را حذف کرد و گفت: «جاء صاحبک»
۴) عطف بیان و بدل در دو مورد با هم اختلاف دارند:
الف) می توان فعلی را از فعل دیگر یا ضمیری را از ضمیر دیگر بدل گرفت در حالی که در عطف بیان این امر امکان ندارد.
ب) بدل تنها از نظر اعراب با متبوعش مطابقت می کند و لیکن عطف بیان مانند صفت در چهار مورد از ده مورد با متبوع خود مطابقت دارد.
۵) کلماتی که پس از اسم اشاره واقع می شوند عطف بیان هستند.
مانند: «خرجنا من هذه القریه» که «القریه» عطف بیان از «هذه» است.
تمرین: انواع عطف بیان را در آیات و عبارات زیر ببینید:
– فیه آیاتٌ بیّنات مقام إبراهیم (آل عمران / ۹۷)
مقام ابراهیم: عطف بیان از «آیات بینات» می باشد.
– إنّما المسیح عیسی بن مریم رسول الله و کلمته ألقاها إلی مریم (نساء / ۱۷۱)
عیسی بن مریم: عطف بیان از «مسیح».
– قال رسول الله (ص): «الهدیه علی ثلاثه وجوه: هدیه مکافأه، هدیه مصانعه و هدیه لله»
هدیه مکافأه / هدیه مصانعه / هدیه لله: هریک عطف بیان از کلمه «ثلاثه».
– قال علی (ع): «إنّ أخوف ما أخاف علیکم خلّتان: اتّباع الهوی و طول الأمل، أمّا اتّباع الهوی فإنّه یصدّ عن الحقّ، و أمّا طول الأمل فینسی الآخره».
اتباع الهوی / طول الأمل: هریک عطف بیان از کلمه «خلّتان».
– أسیتُ علی قاضی القضاه محمدٍ فأذریتُ دمعی و الفؤاد عمید
محمّد: عطف بیان از «قاضی القضاه»
– الشاعر عمرو بن معدی کرب کان من سادات أهل الیمن و فصأعهم
عمرو بن معدی کرب: عطف بیان از «الشاعر»
– صاحب المعلقه المشهوره لبید کان من أکابر الشعراء فی الجاهلیه
لبید: عطف بیان از «صاحب»
عطف بیان چیست فرق عطف بیان و صفت توضیح مبحث توابع قواعد زبان عربی