ساخت اطلاعی و ترجمه
نقش ساخت اطلاعی در ترجمه
برای دانلود فایل اصلی مقاله اینجا کلیک کنید
نقد ترجمۀ ساخت اطلاعی نشاندار در نمایشنامه شهرزاد توفیق الحکیم
برای دانلود فایل اصلی مقاله اینجا کلیک کنید
ساخت اطلاعی جمله
ساخت اطلاعی جمله، ساختی با چینش اطلاعی خاص نظر گوینده/ نویسنده است که یک صورت زبانی خاص انتخاب میشود تا معنا و مفهوم موردنظر در ساختار واژگانی جمله بازنمایی شود. بنابراین، حوزه ساخت اطلاعی به مقایسه و تحلیل جملاتی میپردازد که از لحاظ معنای گزارهای یکسان هستند، اما از جهت صوری متفاوتند. به عبارت دیگر، بیان میکند که چرا دستور زبان، گزینههای بسیاری برای بیان یک گزاره واحد در اختیار ما قرار میدهد (طباطبائی، ۱۳۹۵: ۱۳۴).
در دهههای اخیر زبانشناسان نقشگرا چون پرینس[۷]، گیوُن[۸]، هالیدی، والدووی[۹] و لمبرکت با تأکید بر نقش ارتباطی و کاربردی معنا در تولید سازههای زبانی به ساختهای اطلاعی توجه کردند و به معرفی و نظریهپردازی در این حوزه پرداختند. آنان معتقدند ساخت جمله در حقیقت فرض گوینده را از وضعیت دانش و آگاهی و اطلاعات مخاطب نسبت به موقعیت ارتباطی مفروض، انعکاس میدهد (آقاگل‌زاده و رضویان، ۱۳۸۶: ۲). لمبرکت ساخت اطلاعی جمله را چنین تعریف میکند: «ساخت اطلاعی، بخشی از دستور جمله است که در آن گزارههای معنایی به صورت بازنماییهای مفهومی وقایع جاری با ساختهای دستوری و واژگانی منطبق میشوند و مشارکتکنندگان در کلام براساس حالات ذهنی خود چنین ساخت هایی را به عنوان واحد اطلاعی در بافت کلامی مفروض، تفسیر میکنند و به کار میگیرند» (Lambrecht, 1996: 5). در حقیقت، وضعیّت ذهنی مشارکتکنندگان در کلام، تعیینکننده معنای ارتباطی است.
۲-۲٫ ساخت اطلاعی بینشان و نشاندار
در زبان فارسی و عربی همانند سایر زبانها، نقشهای دستوری طبق قواعد خاصی، واژگان را در جایگاه اصلی خود قرار می‌دهند و ساخت اطلاعی بینشان رقم میزنند. ساخت اطلاعی بینشان در فارسی [فاعل+مفعول+فعل] sov است و در زبان عربی [فعل+فاعل+مفعول] vso است (الشریفی، بی‌تا: ۴). چنان‌چه بر اثر پدیده معنایی کاربرد شناختی، یکی از عناصر درون جمله از جایگاه خود حرکت کند و در جایگاهی غیر از جایگاه اصلی خود باشد، ساخت اطلاعی نشاندار را پدید میآورد که همان پدیده قلب نحوی است (راسخ مهند، ۱۳۸۴: ۱۲۳). اگر اولین سازه جمله با اطلاع کهنه آغاز شود و با اطلاع نو پایان پذیرد ساخت اطلاعی بینشان و عکس آن، ساخت اطلاعی نشاندار است (شهیدی به نقل از هالیدی، ۱۳۸۲: ۱۲۵).
برای تبیین اطلاع نو و کهنه باید گفت که در اطلاع نو، گوینده معتقد است که شنونده بر آن اطلاع واقف نیست یا به عبارتی قابل دسترس نیست و اطلاع کهنه، آن چیزی است که به نظر گوینده، شنونده از آن آگاهی یا به آن دسترسی دارد (مجیدی، ۱۳۹۰: ۱۸۷). به نظر هالیدی، اطلاعی قابل دسترس است که یا در متن قبلی ذکر شده باشد یا در بافت موقعیتی موجود باشد یا به هر حال در ذهن شنونده به نوعی حضور داشته باشد که جزء دانش مشترک گوینده و شنونده محسوب شود (آقاگل‌زاده و رضویان، ۱۳۸۶: ۴). اطلاعی که برای شنونده غیرمنتظره و متضّاد یا تأکیدی باشد نیز به نظر هالیدی اطلاعی نو حساب میشود (قربان‌خانی و دیگران، ۱۳۹۵: ۱۲۰).
چکیده
این مقاله به بحث درباره تفاوتها و تشابهات ساخت اطلاعاتی جمله در انگلیسی و فارسی اختصاص دارد. نویسنده از رهگذر بحث درباره این تفاوتها و تشابهات کوشیده است تا از چگونگی و نیز اهمیت انتقال ساخت اطلاعی در ترجمه (از انگلیسی به فارسی و بالعکس) سخن گوید.
کلیدواژه‌ها
ساخت اطلاعی ترجمه معنای تحلیلی
همچنین بخوانید: نگاهی انتقادی به ترجمه