گردشگری سلامت درخطرآفت واسطه گری

گردشگری سلامت درخطرآفت واسطه گری

علیرضا کافی/صنعت توریسم (گردشگری) با سالانه یک تریلیون دلار در آمد زایی،دومین صنعت جهان از لحاظ درآمد زایی و سرمایه گذاری است و در حوزه سلامت نیز طبق اعلام بانک جهانی سومین عرصه سرمایه گذاری در جهان به شمار می رود. درحالی که گردشگری سلامت با سه رویکرد گردشگری پزشکی،گردشگری طبیعت درمانی و گردشگری تندرستی، سالانه رشد ۲۰درصدی در دنیا دارد اما ایران با جذب سالانه فقط یک میلیارد دلار از ۱۳۰میلیارد دلار درآمد کشورهای صاحب گردشگری سلامت رقمی ناچیز و البته قابل تامل دارد. رقمی که به گفته مسئولان این حوزه قرار است طی چند سال آینده رشد مطلوبی داشته باشد و سهم ایران از محل ورود گردشگران سلامت به سالانه ۷تا ۸میلیارد دلار افزایش یابد. دستیابی به درآمد ۸میلیارد دلاری در سال از محل توسعه گردشگری سلامت هدفی میان مدت برای مسئولان ۲ حوزه بهداشت،درمان و گردشگری است که در سند چشم انداز ۲۰ساله و نقشه جامع علمی سلامت بر آن تاکید شده است.بر اساس آمار موجود سالانه بین ۸۰تا ۱۵۰هزار گردشگر درمانی وارد کشور می شوند واین ظرفیت وجود دارد که شمار این افراد به بیش از ۵۰۰هزار نفر در سال نیز افزایش یابد. وجود هزار و ۵۲بیمارستان و قطب های متعدد درمانی در کشور ،ساخت داروهای نوترکیب، دستیابی به دانش درمان به وسیله سلول های بنیادین و موفقیت های روز افزون در عرصه فناوری نانو و داروهای بیوتکنولوژی در کنار پیشرفت روزافزون پزشکان کشوردر عرصه هایی مانند درمان ناباروری،انجام جراحی های مختلف و وجود پزشکان صاحب نام از جمله ظرفیت های ایران برای جذب بیشتر گردشگران حوزه سلامت به قطب های درمانی کشور است.اما در این رقابت جهانی و منطقه ای دیگر کشورها نیز بیکار ننشسته اند و با توسعه زیرساخت های توریسم درمانی و ارائه تسهیلات ویژه به گردشگران سلامت، درصدد جذب هرچه بیشتر گردشگران سلامت هستند.

گردشگران سلامت؛ اسیر دست واسطه ها

اگر چه امکانات درمانی و پزشکی مناسبی در ایران برای خدمات رسانی به گردشگران سلامت وجود دارد و بسیاری از این بیماران به دلایل اعتقادی و فرهنگی طی مراحل درمان در ایران را به کشوری مانند هندوستان ترجیح می دهند اما نبود سازوکاری مناسب برای جذب،پذیرش و هدایت بیماران خارجی توسط دستگاه های متولی امر از یک سو و جولان دلالان از سویی دیگر باعث شده تا آینده گردشگری سلامت در کشور به مخاطره بیفتد.دلالانی که به گفته مدیرکل دفتر نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت درآینده ای نزدیک، ضربه ای سهمگین به صنعت گردشگری سلامت خواهند زد و زمینه ساز گرایش بیماران خارجی به رقبای منطقه ای ما خواهند شد.به گفته این مقام مسئول در وزارت بهداشت، دلالان پرنفوذی که در پایتخت پراکنده شده اند بخش عمده ای از هزینه های نظام سلامت در حوزه گردشگری را می بلعند و موجبات نارضایتی بیماران خارجی از نظام سلامت کشور را فراهم می کنند. مشکلی که اگر به زودی راهی برای مقابله با آن پیدا نشود به پای نظام بهداشت و درمان کشورمان نوشته خواهد شد و وجهه نظام سلامت را لکه دار خواهد کرد.برای بررسی بیشتر موضوع راهی چندین بیمارستان خصوصی و بزرگ پایتخت می شویم. بیمارستان هایی که سالانه تعداد زیادی بیمار از کشورهای مختلف منطقه به ویژه کشورهای عراق، آذربایجان و کشورهای حاشیه خلیج فارس جذب می کنند و به عنوان مقصدی مشخص برای انتقال بیماران نیازمند درمان توسط واسطه های سلامت شناخته می شوند. پیدا کردن این افراد به دلیل غیر رسمی بودن کارشان چندان ساده نیست.یکی از جراحان تهران از تجربه خود در برخورد با این قبیل افراد می گوید و این که چگونه با گرفتن پول های کلان از بیماران خارجی سعی در تمام کردن هزینه های درمان آن ها با کمترین هزینه ممکن دارند. او که علاقه ای ندارد نامی از او برده شود می گوید: چندی پیش یکی از همکاران جراحم از من خواست یکی از بیماران عراقی رابه دلیل مشکلات مالی رایگان عمل کنیم. می گفت که فردی به نمایندگی از یک نهاد حمایتی آمده و از تیم پزشکی خواسته تا این بیمار عراقی را به دلیل مشکلات مالی رایگان عمل کنیم.تمام اعضای تیم با این کار مشکلی نداشتند اما وقتی به موضوع مشکوک شدیم از فردی که به زبان عربی تسلط داشت خواستیم تا شرایط بیمار را از خودش بپرسد.

بعد ازاین اتفاق بودکه متوجه شدیم فردی که خود را مامورآن نهاد معرفی کرده و از جراحان خواسته تا بیمار به ظاهرنیازمند را رایگان جراحی کنند، دلالی بیش نبوده و بابت هزینه های درمانی این بیمار از خانواده اش ۱۵هزار دلار گرفته تا او را برای درمان به ایران بیاورد. به یکی از بیمارستان های خصوصی تهران در شهرک غرب که به گفته مدیرکل نظارت بر امور درمان وزارت بهداشت در زمینه جذب گردشگر سلامت فعال است می روم.بعد از چندین ساعت پرس و جو بالاخره موفق به پیدا کردن یک بیمار خارجی در بیمارستان می شوم. بیمار مردی حدود ۶۰ساله است که برای جراحی چشم به ایران آمده و کسی که کارهای او را برای انتقال به ایران و جراحی در این بیمارستان انجام داده از او ۲۲هزار دلار گرفته است.اما وقتی به عنوان یک بیمار ایرانی به مسئولان بیمارستان مراجعه می کنم و نرخ خدماتی را که به این بیمار خارجی ارائه شده است می پرسم با رقم ۱۳میلیون و ۵۰۰هزار تومان مواجه می شوم. با یک حساب سرانگشتی می توان فهمید که ۶۰میلیون تومان از این پول نه به حساب پزشک و بیمارستان بلکه به حساب دلالی رفته است که از آذربایجان بیماران نیازمند درمان و البته با تمکن مالی را انتخاب و برای درمان به ایران منتقل می کند.کمی پرس و جو کافی است تا به یکی از جراحان معروف چشم کشور که بیشتر بیمارانش خارجی هستند برسیم. دکتر حاضر به گفت وگو نیست اما یکی از پرستاران که گویی اطلاعات دقیقی از نحوه کار دلالان گردشگر سلامت دارد به شرط این که نامی از او و بیمارستان محل فعالیت اش برده نشود حاضر به گفت وگو می شود. او می گوید: چندین نفر دلال برای پزشکان این بیمارستان از خارج از کشور به ویژه عراق و آذربایجان بیمار می آورند. شیوه کارشان به این شکل است که با پزشک مشخصی قرار داد دارند تا به ازای عمل جراحی با قیمتی مشخص هر ماهه برای او بیمار بیاورند. پزشک حق الزحمه تعیین شده اش را از دلال می گیرد و بیمار را جراحی می کند و بقیه ماجرا به خود دلال مربوط است که می خواهد چه مقدار از بیمار دریافت کند.شیوه کار این دلالان به این شکل است که هرگونه ارتباط بیمار با پزشک و بیمارستان را قطع می کنند و تمامی اقدامات مالی را خود برای بیمار انجام می دهند.به همین دلیل بیمار اطلاعی از روند کار و هزینه ها ندارد.یکی دیگر از پزشکان در یکی از بیمارستان های تهران می گوید:بسیاری از بیماران در کشورهای شیعه نشین ترجیح می دهند مراحل درمانی خود را در ایران طی کنند اما حضور دلال ها و هزینه های سرسام آوری که به آن ها تحمیل می شود باعث شده تا کم کم تمایل خود را از دست بدهند و به جای پرداخت هزینه های سرسام آور در ایران با هزینه کمتر در کشوری مانند هندوستان با استانداردهای روز دنیا درمان شوند.

پزشکانی که به دلالی بیمار روی آورده اند

دکتر محقق که در بیمارستان هاشمی نژاد تهران مشغول فعالیت است، جولان دلالان سلامت را معضلی بزرگ برای نظام سلامت کشور می داند و می گوید: فقط ۱۰ درصد از این افراد پزشک هستند و حدود ۹۰ درصدشان افراد کاسب کاری هستند که می خواهند از بیماری مردم سودی به جیب بزنند.بسیاری از این افراد در قالب شرکت، دست به دلالی مریض می زنندو البته هرکدام در حوزه خاصی فعالیت می کنند.به عنوان مثال دلالی که بیمار چشمی به کشور می آورد چون می خواهد با پزشکان محدود وخاصی که طرف قرار دادش هستند کار کند هیچ گاه بیمار قلبی به کشور نمی آورد و به صورت تخصصی برای بیماران چشمی کار می کند.دکتر محقق که زمانی خود معاون اجرایی معاونت درمان وزارت بهداشت بوده و حالا تمام وقت مشغول طبابت است وضعیت گردشگری سلامت در کشور را قرمز می داند و می گوید:دیگر کشورها به ویژه هند و کشورهای حاشیه خلیج فارس در این زمینه بیکار ننشسته‌اند و به شدت درباره این موضوع کار می کنند.در امارات ۵بیمارستان بزرگ برای جذب گردشگر سلامت ایجاد شده و مدیریت آن به ۵دانشگاه بزرگ دنیا سپرده شده است تا با ایران و بیمارستان های ما رقابت کنند.

معطلی بیماران برای صدور روادید درمانی و از دست رفتن مشتری

علاوه بر دلال های ایرانی که سالانه پول کلانی بابت درمان بیماران خارجی در کشور مان به جیب می زنند دلالان خارجی نیز هستند که از کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان بیماران نیازمند درمان را راهی ایران می کنند. گویی بخت با ما یار است و می توانیم با یک دلال پاکستانی که از افغانستان و پاکستان بیمار به ایران می آورد آشنا شویم.به سختی فارسی صحبت می کند. خانم ۵۶ساله ای را برای جراحی قلب از پاکستان به ایران آورده است. وقتی می فهمد خبرنگارم گلایه ای می کند و می‌گوید: در کشور شما خدمات خوبی به گردشگر سلامت ارائه نمی‌شود. ما برای انتقال بیمار به ایران با مشکل مواجه‌ایم.به عنوان مثال برای دریافت روادید پزشکی به ایران باید یک هفته دوندگی کنیم درحالی که هندوستان یک روزه روادید پزشکی صادر می کندو مبلغ به مراتب کمتری نیز بابت ارائه خدمات درمانی از ما می گیرد. به همین دلیل ترجیح می دهیم بیماران افغانی یا پاکستانی را باهزینه کمتر و تسهیلات بیشتر به هندوستان بفرستیم.

درمان بیماران خارجی در ۲۰۱ بیمارستان کشور

وقتی این موضوعات را با دکتر میردهقان مدیرکل دفتر نظارت و اعتبار بخشی امور درمان وزارت بهداشت در میان می گذارم ضمن تایید دلال بازی ها در نظام جذب گردشگر سلامت و آسیب های جدی وارد شده به وجهه کشور بابت این رفتارها ،از ساماندهی گردشگری سلامت در کشور توسط شورای راهبری گردشگری سلامت خبر می دهد و می گوید:در این شورا که متشکل از نمایندگان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری،سازمان نظام پزشکی،وزارت امور خارجه و معاونت درمان وزارت بهداشت است، کار ساماندهی گردشگری سلامت صورت می گیرد. در ابتدای کار نیز ۲۰۱ بیمارستان فعال در زمینه گردشگری سلامت در کشور شناسایی شده اند.این بیمارستان ها دپارتمان پذیرش بیماران بین الملل دارند و از نظر وزارت بهداشت مجاز به جذب گردشگر سلامت هستند.میردهقان این قول را می دهد که ظرف یک ماه آینده پس از بازدید از این ۲۰۱بیمارستان، مجوزهای ۶ ماهه برای پذیرش بیماران خارجی صادر شود.بر اساس این مجوزها بیمارستان های مجاز به پذیرش بیمار خارجی درجه بندی خواهد شد و از سال آینده موضوع پذیرش بیماران خارجی در اعتبار بخشی ملی بیمارستان ها نیز لحاظ می شود.

دلالان بخشی از هزینه های سلامت را می بلعند

میردهقان با تاکید بر این که نبود مدیریت در هدایت بیمار خارجی باعث بروز معضلاتی سهمگین در حوزه سلامت ما شده است می گوید:متاسفانه دلالان بخشی از هزینه های نظام سلامت را می بلعند و موجب ایجاد نارضایتی در بین بیماران خارجی می شوند. میردهقان به برخی بیمارستان های متخلف در تهران که درهمکاری با دلال های بیمار هزینه های هنگفتی از بیماران خارجی دریافت می کنند نیز اشاره می کند اما به موازات آن از بیمارستان رضوی مشهد به عنوان تنها بیمارستان درحوزه گردشگری سلامت نام می برد که در چارچوب قانون و بارعایت اصول، به جذب و درمان گردشگران سلامت اقدام می کند و عملکرد خوبش باعث افزایش رضایت مندی بیماران خارجی شده است.

با توجه به این که گردشگری سلامت فرصتی مناسب برای نظام سلامت کشور به شمار می آید تا با همکاری بخش خصوصی راه را برای جذب هرچه بیشتر مشتاقان درمان در ایران به ویژه از کشورهای شیعه مذهب باز کند، جا دارد مسئولان اجرایی درحوزه های درمان،گردشگری و وزارت خارجه با تسهیل روند ورود،پذیرش و درمان گردشگران سلامت ،سهم ایران از ۱۳۰میلیارد دلار درآمد حاصل از این صنعت در سال ۲۰۱۳ را به ۸ میلیارد دلاری برسانند که مد نظر سیاست گذاران سند چشم انداز ۲۰ساله و نقشه جامع علمی سلامت بوده است. رقمی که معادل یک سال بودجه سلامت کشور است و می تواند نقش به سزایی در توسعه زیرساخت های بهداشتی و درمانی و بالابردن سطح سلامت جامعه داشته باشد.