تحلیل یک بیت از شعر متنبی – تحلیل همه جوانب
أطاعن خیلا من فوارسها الدهر / وحیدا وما قولی کذا ومعی الصبر
۱۴ دقیقه
مشاهده از قسمت بالا
ابوطیّب مُـتَـنَـبّی(۹۱۵-۹۶۵م) (نسب: ابوالطَیّب احمد بن حسین بن حسن بن عبدالصمد جُعفی کِندی کوفی)، ادیب و شاعر برجستهٔ عرب در سدهٔ چهارم قمری بود.
نمونه شعری
نمونه‌ای از سروده‌ها:
این بیت را او در وصف دلاوری و گشاده‌دستی محمد بن زریق طوسی با مبالغه و اغراق گفته‌است:[۲]
و لحظت انمله فسلن مواهبا و لمست منصله فسال نفوسا
(معنی): از سرانگشتان او بخشش می‌ریزد و از دم تیغش خون دشمنان.
متنبی در ستایش علی، پیشوای شیعیان نیز سروده‌های بسیاری دارد که در اغلب چاپ‌های دیوان وی حذف شده‌است. مانند: و اذا استطال الشیء قام بنفسسه/ فصفات ضوء الشمس تذهب باطلا
نمونه‌ای دیگر از شعر که در وصف یک دره زیبا نزدیک شیزراز سروده‌است:
لها ثمر تشیر إلیک منه/ بأَشربةٍ وقفن بلا أوان
وأمواهٌ یصِلُّ بها حصاها / صلیل الحَلی فی أیدی الغوانی
إذا غنی الحمام الوُرْقُ فیها / أجابته أغانیُّ القیان
نمونه دیگر از شعر وی که در وصف فضایل خود می‌گوید و از معروف‌ترین اشعار اوست:
أنا الذی نظر الأعمی إلی أدبی / و أسمعت کلماتی من به صمم
أنام ملء جفونی عن شواردها / ویسهر الخلق جراها ویختصم
و جاهل مده فی جهله ضحکی/ حتی أتته ید فراسة وفم
إذا رأیت نیوب اللیث بارزة/ فلا تظنن أن اللیث یبتسم
و مهجة مهجتی من هم صاحبها/ أدرکته بجواد ظهره حرم
رجلاه فی الرکض رجل والیدان ید/ وفعله ماترید الکف والقدم
ومرهف سرت بین الجحفلین به / حتی ضربت وموج الموت یلتطم
الخیل واللیل والبیداء تعرفنی/ والسیف والرمح والقرطاس والقلم
بیت اول این شعر را ابواعلاء معری در وصف خود می‌دانست! و بیت آخر این بیت از عوامل قتل متنبی است.
عنایت به فلسفه
متنبی علاوه بر شاعری یک فیلسوف بود و در عهد فارابی می‌زیست. اشعار حکیمانه وی که ضرب‌المثل شده‌اند قابل مقایسه با قطعات حکیمانه سعدی است.
نمونه اشعار حکیمانه (ضرب‌المثل)
و اذا اتتک مذمتی من ناقص/ فهی الشهادة لن بانّی کاملُ
الخیل واللیل والبیداء تعرفنی / والسیف والرمح والقرطاس والقلم
خذ ما تراه ودع شیئا سمعت به/ فی طلعة البدر ما یغنیک عن زحل
والهجر أقتل لی مما اراقبه / أنا الغریق فما خوفی من البلل
عَـلَی قَـدرِ أَهلِ العَـزمِ تَأتِی العَزائِمُ /وتَـأتِی عَـلَی قَـدرِ الکِـرامِ المَکارِم
وتَعظُـم فی عَینِ الصّغِـیرِ صِغارُها/ وتَصغُـر فی عَینِ العَظِیمِ العَظائِمُ
تعداد زیادی از اشعر وی توسط شاعران فارسی به صورت تحت‌اللفظی یا اخذ محتوا و مضمون به شعر فارسی درآمده است.