نقد ترجمه از دیدگاه تحلیل انتقادی گفتمان
دکتر فرزانه فرحزاد، استاد دانشگاه علامه طباطبایی در سخنرانی خود در کارگاه ترجمه‌شناسی مدرسه تابستانی زبانشناسی که در دانشگاه کردستان برگزار شد، نقد ترجمه را از دیدگاه تحلیل گفتمان انتقادی بررسی کرد.
فرحزاد ابتدا به تعریف تحلیل انتقادی گفتمان پرداخت: به گفته روت ووداک، انتقادی یعنی هیچ چیز را بدیهی فرض نکردن، پیچیدگی‌ها را باز کردن، با تقلیل‌گرایی و تعصب و دو قطبی‌نگری مبارزه کردن، درباره خود فکر کردن، آشکار کردن ساختارهای محو مناسبات قدرت و ایدئولوژی‌ها در انواع متن، آشکار کردن موضع‌گیری‌های ایدئولوژیک در متن و چاره جویی. در واقع، رویکرد انتقادی نه به معنی منفی‌نگری، بلکه به معنای نقد است.
وی در ادامه، اهداف رویکرد انتقادی را برشمرد: تحلیل انتقادی گفتمان به مسائل اجتماعی می‌پردازد و مناسبات قدرت همواره در گفتمان تکرار می‌شوند. گفتمان، جامعه و فرهنگ را تشکیل می‌دهد و کنش ایدئولوژیکی دارد. علاوه بر آن، گفتمان تاریخی است؛ یعنی در طول تاریخ شکل می‌گیرد. رابطه میان متن و جامعه هم مستقیم نیست؛ بلکه واسطه‌ای دارد که همان گفتمان است. تحلیل گفتمان، تفسیری و تبیینی است و گفتمان نوعی کنش اجتماعی است.
این زبان‌شناس در ادامه آورد : آنچه در تحلیل انتقادی گفتمان مهم است این است که متن مورد نظر چه موضعی دارد؟ این موضعگیری به نفع و به ضرر چه کسانی است؟ و عواقب این موضعگیری که گفتمان را به مناسبات قدرت مربوط می‌کند، چیست؟
به اعتقاد فرحزاد، سطوح تحلیل عبارتند از: واژگان، سطح دستور، تصاویر، رنگ‌ها، صفحه چینی و صدا.
وی در ادامه به مدل‌های نقد ترجمه در اروپا اشاره کرد که برخی از آنها عبارتند از: مدل کاتارینا رایس در دهه ۱۹۷۰ هدف‌مدار است و بر اساس هدف سفارش‌دهنده ترجمه، هدف ترجمه و هدف مترجم انجام می‌شود و اساس آن، مقابله و غلط و درست بودن است. ولی مدل جولیان هاوس در دهه ۱۹۷۰ متن‌مدار و سلیقه‌ای است و اساس آن هم مقابله و غلط و درست بودن است.
به گفته این استاد دانشگاه، رویکرد توروپ در دهه نخست قرن بیست و یک، تاکید بر نوع نقد ترجمه دارد: نقد تاریخی-ادبی، نقد اطلاعی، نقد بازارسنجی، نقد نوآوری‌ها، نقد خواننده‌مدار، نقد نظری، نقد شیوه ترجمه، نقد کیفی و نقد شخصی در این رویکرد قرار می‌گیرد.
فرزانه فرحزاد در پایان به بررسی نقد ترجمه در ایران پرداخت و خاطرنشان کرد که نقد ترجمه بر سه اساس انجام می‌شود: نقد زیبایی‌شناختی که متن‌مدار است و نقد ویرایشی که بر اساس روانی و عرف‌های ترجمه انجام می‌گیرد و نقد آموزشی.
دکتر فرزانه فرحزاد استاد مطالعات ترجمه دانشگاه علام طباطبایی است. از آثار او می‌توان به نگارش کتاب «نخستین درس‌های ترجمه»،«ترجمه متون ساده» و «ترجمه متون پیشرفته» و گردآوری «مجموعه مقالات دو هم‌اندیشی ترجمه‌شناسی» و ترجمه «فرهنگ توصیفی اصطلاحات مطالعات ترجمه» اشاره کرد.