مجله دلگرم/ زمستان فصل ترشی است. بیشتر خانم‌ها از سبزیجات این فصل استفاده می‌کنند و برای تمام سال ترشی می‌اندازند. ترشی از قدیم روشی رایج برای نگهداری از میوه‌ها و سبزی‌ها برای مدت طولانی بوده است طوری که ملوان‌ها هم از این روش برای همراه بردن خوراکی‌ها استفاده می‌کردند اما حرف و حدیث درباره ترشی زیاد است. بعضی‌ها می‌گویند فرآوری ترشی خواص آن را بیشتر می‌کند. بعضی دیگر معتقدند ترشی چربی سوز است. بعضی هم آن را چاق کننده می‌دانند. برخی فوایدی برای آن ذکر می‌کنند و برخی مضراتی.
سوالاتی که اغلب از کارشناسان و متخصصان علوم غذایی می پرسند این است که ارزش تغذیه ای شور و ترشی چقدر است؟
این درست است که زیاده روی در مصرف ترشی موجب دفع کلسیم و املاح معدنی بدن می شود؟
این که می گویند هرچه از زمان تهیه ترشی بگذرد کیفیت بهتری پیدا می کند و حتی برخی معتقدند سیر ترشی جاافتاده چند ساله خاصیت درمانی دارد، صحت دارد؟
آیا به گفته سرد و گرم چشیدگان روزگار ما مصرف همزمان ماست یا ماهی با ترشی زیان آور است؟
ترشی و مضرات استفاده از ترشی
فواید مصرف ترشی:
یکی از مواردی که معمولاً به ترشی‌ها اضافه می‌شود، سرکه می‌باشد. سرکه به ویژه سرکه سیب در کاهش قند خون تأثیر دارد و در اثر کند کردن هضم و جذب کربوهیدرات‌ها از افزایش قند خون بعد از صرف غذا جلوگیری می‌کند. از این رو مصرف ترشی در حد اعتدال در بیماران مبتلا به دیابت مفید است.
خواص تغذیه‌ای ترشیجات:
در تهیه ترشی‌ها معمولاً از سبزیجات و میوه‌جات مفید و ارزشمند و با خواص تغذیه‌ای خوب استفاده می‌شود. از آنجایی که در فرآیند تهیه آن‌ها حرارت وجود ندارد، پس خواص تغذیه‌ای آن‌ها تا حدی حفظ می‌شود. از طرفی فرآیند ارزشمند تخمیر در اثر فعالیت باکتری‌های لاکتوباسیل در تولید ویتامین‌های گروه B نقش داشته و در واقع همانند پروبیوتیک‌ها عمل کرده و بر سلامتی دستگاه گوارش تأثیرگذار خواهد بود.
البته لازم به ذکر است که در فرآیند تهیه ترشی‌ها، برخی از مواد مغذی دست‌خوش تغییرات می‌شوند که به ماهیت ماده عمل‌آوری و مدت زمان آن بستگی دارد و هر چه زمان نگهداری طولانی‌تر باشد، کاهش ارزش تغذیه‌ای مواد مغذی بیشتر خواهد بود، برای مثال ویتامین C و اسیدفولیک از حساس‌ترین مواد مغذی می‌باشند که طی این فرآیند به شدت کاهش پیدا کرده و یا کاملا از بین می‌روند.
همچنین خوب است بدانید ترشی در مقایسه با محصولات لبنی همچون ماست و پنیر که طی تخمیر مغذی تر می شوند، ارزش تغذیه ای چشمگیری ندارد.
اسیدلاکتیک تولیدشده در فرآیند تخمیر حمایت‌کننده رشد فلور طبیعی بوده و باعث نرمال شدن سطح اسید معده شده و به جذب پروتئین و آهن بدن کمک می‌کند. تخمیر باعث کاهش ترکیبات ضد تغذیه‌ای می‌شود. فرآیند تخمیر در تهیه ترشی باعث کاهش ۸۷ درصدی نیترات طبیعی موجود در کلم و ۷۰ درصدی اسید اگزالیک چغندر می‌شود. همچنین فرآیند تخمیر باعث شکسته شدن فیتات‌ها شده و از این طریق جذب مواد معدنی افزایش می‌یابد.
دانه‌های خردل و زردچوبه که معمولاً در تهیه ترشیجات به کار می‌روند، باعث بهبود هضم و تقویت سیستم ایمنی می‌گردند. ترشی‌ها معمولاً اشتهاآور بوده و باعث بهبود مصرف مواد غذایی می‌شوند.
مضرات مصرف ترشی:
طی تخمیر خاصیت اسیدی ترشی مضاعف شده و در صورت مصرف بیش از حد، باعث افزایش ترشح اسید معده می شود و برای مبتلایان به زخم و ورم معده و اثنی عشر و ریفلاکس مضر است.
دشمن دندان‌ها
تمام ترشی‌ها و خوراکی‌های اسیدی با PH پایین می‌توانند در می‌نای دندان و لثه‌ها نفوذ کنند و علاوه بر سست کردن دندان‌ها، باعث تخریب و فساد دندان‌ها و لثه‌ها شوند. دکتر عظیمی معتقد است برای اینکه می‌نای دندان کودکان در مقابل مواد شیمیایی و اسیدی آسیب پذیر‌تر است، بهتر است خوراکی‌های ترش و اسیدی مثل ترشی را کمتر مصرف کنند.
این شورها و ترشی های بانمک
با توجه به این که در تخمیر، مزه ترش و اسیدی در شور و ترشی غالب می شود برخی افراد با این گمان که محصول ترش است و نمک کمی دارد بیش از حد آن را می خورند. اما باید بدانید شور و ترشی هر دو، حاوی میزان بالای نمک است و برای مبتلایان به نارسایی کلیوی، بیماران قلبی ـ عروقی و افراد با فشار خون بالا محدودیت مصرف دارد.
از سوی دیگر، مصرف ترشی های بسیار شور و مملو از ادویه جات تند همراه غذاهای گوشتی از قدرت جذب پروتئین گوشت می کاهد. لازم است بدانید اگر ترشی را بدون نمک تهیه کنید تا مدت نسبتا زیادی ماندگاری دارد و طعم آن با ترشی های پرنمک برابری می کند.
مصرف ترشی و اضافه وزن
همچنین لازم است بدانید شورها و ترشی ها با تحریک ترشح آنزیم های گوارشی، غذا را بسرعت هضم می کنند و موجب افزایش تمایل افراد به مصرف مجدد مواد خوراکی می شوند و می توانند سبب اضافه وزن شوند.
مصرف ترشی در بارداری
به گفته یک استاد طب سنتی، زنان باردار بهتر است در دوران بارداری از خوردن ترشی پرهیز کنند.این ممنوعیت شامل برخی از سایر ترشی جات، مثل سیب ترش، سرکه، ماست ترش و… هم می شود.
گفتنی است چون خوردن ترشی در کشورهای پیشرفته مرسوم نیست، اطلاعات زیادی در منابع علمی انگلیسی زبان راجع به عوارض مصرف ترشی در دوران حاملگی وجود ندارد و به همین توصیه های طب سنتی اکتفا می کنیم.
ترشی را با ماست نخورید
غیر از ناراحتی‌های گوارشی که اصلیترین اثر استفاده از ترشی‌های تند و تیز است، تحقیقات نشان داده استفاده زیاد از ترشی می‌تواند باعث رسوب مایعات بین مفصلی و آرتروز شود. پوکی استخوان و ساییدگی استخوان هم از عوارض مصرف زیاد ترشی است. این ماده حتی در بعضی افراد می‌تواند باعث ضعف شدید، تشدید ناراحتی‌های عصبی و ضعف اعصاب یا صرع شود.
یادتان باشد ترشی را به همراه ماست نخورید زیرا اسیدلاکتیک موجود در ماست به همراه اسید استیک موجود در ترشی برای کسانی که معده حساسی دارند آزاردهنده است. برخی تحقیقات نشان می‌دهد اگر تشی مانده یا کهنه باشد، قارچ‌هایی درون آن رشد می‌کند که می‌تواند سرطان زا باشد، بنابراین بهتر است از مصرف ترشی مانده پرهیز کنید.
اعتماد نکنید
ترشی‌های آماده هم به صورت کارخانه‌ای و هم به صورت باز در مغازه‌ها قابل خرید هستند. در ترشی‌های کارخانه‌ای امکان استفاده از مواد نگهدارنده و رنگ‌های خوراکی زیاد است. این ترشی‌ها به احتمال قوی میکروب ندارند و سالم هستند اما ممکن است خواص آن‌ها به اندازه خواص ترشی تازه نباشد. از طرفی روی ترشی‌های باز که در مغازه‌ها فروخته می‌شود نظارتی وجود ندارد. این ترشی‌ها ممکن است آلوده به قارچ باشند، بنابراین اگر خانواده شما به مصرف ترشی گرایش دارد، بهتر است خودتان در خانه آن را درست کنید و در تهیه آن از سبزیجات تازه استفاده کنید. نعناع و جعفری تازه هم بوی خوبی به ترشی شما می‌دهند و هم خواص بیشتری دارند.
مراقب چاقی بر اثر خوردن ترشی باشید
ترشی نوعی چاشنی رایج در مشرق زمین و قاره آسیاست که از زمان بسیار قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفته است. فلسفه ایجاد ترشی بر می‌گردد به عدم وجود وسایل سرمایشی. در قدیم که سردخانه و یخچال وجود نداشت، برای اینکه جلوی گندیدگی و فساد میوه‌ها و سبزیجات را بگیرند، آن‌ها را درون سرکه نگه می‌داشتند تا در فصل‌های دیگر بتوانند آز آن‌ها استفاده کنند. سرکه به دلیل PH پایینی که دارد و محیط اسیدی که فراهم می‌کند، مانع رشد باکتری‌ها در مواد خوراکی می‌شوند، فرآیند گندیدگی و پوسیدگی خوراکی‌ها را متوقف می‌کند و ماندگاری خوراکی‌ها را بالا می‌برد.
اما لازم است بدانید به دلیل تغییر PH مواد خوراکی و فعل و انفعالات شیمیایی که بر اثر عمل آمدن ترشی ایجاد می‌شود، مواد مانده در سرکه خواص اولیه خود را تا حدی از دست می‌دهند. گذشت زمان و تجزیه سلولی به از دست دادن خواص کمک می‌کند و هر چه ترشی بیشتر بماند امکان بیشتری دارد تا خاصیت مواد از بین برود. البته ترشی خاصیت گندزدایی دارد و علاوه بر این در فرآیند عمل آمدن ترشی و تخمیری که انجام می‌شود، مواد جدیدی به وجود می‌آیند که می‌توانند برای بدن مفید باشند. برای مثال مقداری آنتی اکسیدان در فرآیند تخمیر ایجاد می‌شود که می‌تواند از برخی سرطان‌ها جلوگیری کند. از دیگر خواص ترشی این است که در تهیه آن از میوه‌ها و خشکبار استفاده می‌شود. این مواد حاوی فیبر هستند و می‌توانند هضم را آسان و به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک کنند. خوردن سرکه شاید بتواند به مقدار بسیار کم در کاهش چربی خون موثر باشد.
اما تاکنون هیچ تحقیق معناداری نتیجه خاصی درباره این موضوع ارائه نکرده است، بنابراین اینکه خوردن ترشی می‌تواند چربی خون را کاهش دهد یا خوردن آن همراه غذا می‌تواند چربی غذا‌ها را دفع کند، باور اشتباهی است و هیچ گونه مبنای علمی‌ای ندارد.
مصرف ترشی دو خطر مهم برای بدن دارد؛ اول اینکه خوردن آن به افزایش اشت‌ها و سوق دادن فرد به پرخوری کمک می‌کند. این افزایش اشت‌ها و پرخوری موجبات چاقی را فراهم می‌کند که آن هم به نوبه خود عوارضی را به دنبال دارد. دلیل دوم بر می‌گردد به مشکلات دستگاه گوارش. خوراکی‌های اسیدی، ترشح اسید معده را بالا می‌برند و برای مخاط دستگاه گوارش ضرر دارند. بنابراین خوردن ترشی برای کسانی که سوءهاضمه، ورم یا زخم در دستگاه گوارش دارند به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.