موسیقی درونی و بیرونی چیست ؟ انواع موسیقی در شعر
موسیقی شعر را می توان به چهار نوع تقسیم کرد که در ادامه به صورت خلاصه بیان خواهد شد
۱-موسیقی بیرونی ۲- موسیقی کناری ۳-موسیقی درونی ۴-موسیقی معنوی
۱- موسیقی بیرونی: منظور از موسیقی بیرونی شعر جانب عروضی وزن شعر است که برهمه شعرهایی که در یک وزن سروده شده اند قابل تطبیق است.مثلا تمام شعرهایی که در بحر متقارب (وزن شاهنامه فردوسی)سروده شده اند به لحاظ موسیقی بیرونی یکسانند یعنی می توان آنها را بر این نظام آوایی:
فعولن فعولن فعولن فعل (یا فعول)
تطبیق داد و درین قلمرو هیچ شاعری بر شاعری دیگر برتری ندارد مگر به تنوع اوزان یا به هماهنگی اوزان با تجارب روحی و دیگر جوانب موسیقایی شعرش.
شفیعی کدکنی می گویدک موسیقی بیرونی شعر، موسیقی حاصل از هر گونه نظمی در یک واحد کامل (شعر) است و به طور خاص جانب عروضی وزن شعر را موسیقی بیرونی گویند؛ یعنی نظم خاصی که در یک مجموعه آوایی به لحاظ کوتاه و بلندی مصوت ها و یا ترکیب صامت ها و مصوت ها وجود دارد.
۲- موسیقی کناری: موسیقی کناری جلوه های موسیقایی حاصل از تکرار واژگان شعری در پایان هر بین است.
منظور از موسیقی کناری عواملی است که در نظام موسیقایی شعر دارای تاثیراست ولی ظهور آن در سراسر بیت یا مصراع قابل مشاهده نیست.برعکس موسیقی بیرونی که تجلی آن در سراسر بیت و مصراع یکسان است و به طور مساوی در همه جا به یک اندازه حضور دارد.جلوه های موسیقی کناری بسیار است و آشکارترین نمونه آن قافیه و ردیف است و دیگر تکرارها و ترجیعها.مثلا درین بیتها:
ای یوسف خوشنام ما خوش می روی بر بام ما
ای در شکسته جام ما ای بردریده دام ما
تکرار ” ام ما” در چهار مقطع این بیت از جلوه های موسیقی کناری است که دومی و چهارمی را در اصطلاح قافیه و ردیف می نامند.
۳- موسیقی درونی : از آنجا که مدار موسیقی (به معنی عام کلمه)بر تنوع و تکرار استوار است هرکدام از جلوه های تنوع و تکرار در نظام آواها که از مقوله موسیقی بیرونی و کناری نباشد در حوزه مفهومی این نوع موسیقی قرار می گیرد.یعنی مجموعه هماهنگی هایی که از رهگذر وحدت یا تشابه یا تضاد صامتها و مصوتها در کلمات یک شعر پدید می آید جلوه های این نوع موسیقی است و اگر بخواهیم از انواع شناخته شده آن نام ببریم انواع جناسها را باید یادآور شویم و نیز باید یادآور شویم که این قلمرو موسیقی شعر مهمترین قلمرو موسیقی موسیقی است و استواری و انسجام و مبانی جمال شناسی بسیاری از شاهکارهای ادبی در همین نوع از موسیقی نهفته است.ناقدان شعر در تبیین جلوه های آن از اصطلاحاتی نظیر خوشنوایی و تنالیتی و موسیقاییت که هر کدام در دانش موسیقی مفهومی خاص دارد استفاده میکنند و صورتگرایان روسی آن را ارکستراسیون می خوانند.
۴- موسیقی معنوی : همانگونه که تقارنها و تضادها و تشابهات در حوزه آواهای زبان موسیقی اصوات را پدید می آورد همین تقارنها و تشابهات و تضادها در حوزه امور معنایی و ذهنی موسیقی معنوی را سامان می بخشد بنابراین همه ارتباط های پنهان عناصر یک بیت یا یک مصراع و از سوی دیگر همه عناصر معنوی یک واحد هنری اجزای موسیقی معنوی آن اثرند و اگر بخواهیم از جلوه های شناخته شده اینگونه موسیقی چیزی را نام ببریم بخشی از صنایع معنوی بدیع – ازقبیل تضاذ و طباق و ایهام و مراعات نظیر – از معروفترین نمونه هاست.
منبع : تاپ فرم
موسیقی بیرونی و درونی در شعر عربی – ایقاع در شعر عربی و فارسی
همچنین بخوانید : ترجمه ادبی در ایران
موسیقی درونی و بیرونی چیست