آموزش زبان عربی و فهم قرآن
نظام ناکارآمد آموزش عربی؛ مانع اصلی فهم قرآن در دانشگاه
مؤلف مصحف آموزشی «در محضر قرآن کریم» اظهار کرد: نظام آموزشی زبان عربی در ایران بسیار ناکارآمد است و نتیجه‌اش این است که دانشجو یا طلبه با اینکه عربی خوانده است ولی وقتی با متن قرآن مواجه می‌شود نمی‌تواند از آن استفاده کند.
محمدرضا مستفید، مؤلف مصحف آموزشی «در محضر قرآن کریم»، درباره ضرورت توجه به زبان عربی جهت فهم متن قرآن کریم اظهار کرد: مجموعه در محضر قرآن کریم برای کل قرآن برنامه‌ریزی شده و عمده کار به این خاطر انجام شده که دانشجویان و طلاب حوزه که با کلمات، اصطلاحات و ترکیبات عربی از جمله ترکیب‌های قرآنی و مفردات کلمات آشنا نیستند، بتوانند از این کتاب استفاده کنند.
وی در بیان ضرورت تألیف این مصحف تصریح کرد: آن‌هایی که عربی را خوب خوانده باشند، حداکثر چیزی که بلد خواهند بود صرف و نحو است؛ لذا کسانی که عربی می‌خوانند خیلی نمی‌توانند از آموخته‌هایشان در فهم قرآن استفاده کنند. رویکرد این مصحف ارائه ترجمه کلمات و لغات است و اکنون ۵ جزء از انتهای قرآن و ۴ جزء از سوره نساء تا سوره اعراف چاپ شده.
مستفید ادامه داد: همچنین از سوره مبارکه انفال تا سوره نحل نوشته شده و در مرحله بازخوانی و تصحیح مجدد قرار دارد. اکنون مشغول حواشی و ترجمه سوره مبارکه اسراء هستم، عمده کار هم بحث‌های لغوی است و آن مقدار از قواعد که دانستن آن برای فهم متن قرآن لازم است. این مصحف کتاب صرف، نحو و ترکیب نیست، اما در جای دیگری برای فهم و درک متن ترکیبات لغوی و ادبی را در حاشیه بردیم. قواعد صرف، نحو و بلاغت آن مقدار که در فهم جمله پایه مورد نیاز است آورده شده است.
وی افزود: مخاطبان این مصحف افرادی هستند که می‌خواهند قرآن را بفهمند. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم این کار را پسندیده و ۵ جزء آخر که تألیف شده قرار است به عنوان کتاب درسی در رشته‌های علوم و معارف قرآن تدریس شود. البته یکی از گزینه‌ها این کتاب است.
نظام آموزش زبان عربی در کشور از کارافتاده و ناکارآمد است
مستفید با نقد نظام آموزش زبان عربی در ایران گفت: کسی که سوره مبارکه «الجن» را بخواند شاید چیزی حدود ۷۰ درصد معانی کلمات را متوجه نشود، این در حالی است که در دوره‌های دانشگاهی و تحصیلی بیشتر قواعد را آموخته‌اند ولی عباراتی است که نیاز به توضیح دارد و باید از کتاب لغت استفاده کنند ولی محروم هستند. این‌ها تماما به نظام آموزش زبان عربی غلط و نخ‌نما در ایران بر می‌گردد. این نظام آموزشی بسیار از کارافتاده و ناکارآمد است و این‌ها نتیجه‌اش این می‌شود که دانشجو یا طلبه وقتی با متن قرآن مواجه می‌شود از متن نمی‌تواند استفاده کند، عربی هم خوانده و هیچ آموزشی هم برای استفاده از کتاب لغت به او داده نشده است. حالا با حوزه علمیه کاری ندارم ممکن است آن‌ها مدعی باشند کارشان درست است اما آموزش عربی بسیار ناکارآمد است.
این مؤلف اظهار کرد: ارزش این کار به این است که یک کتاب علمی و دانشگاهی است. تمام آنچه که در کتاب است از مرجع‌های دسته اول و معتبر که در علم تفسیر شناخته شده، آورده شده است. در این مصحف از کتاب‌های لغتی همچون لسان‌العرب، تاج‌العروس، صحاح‌اللغه، مختار الصحاح، معجم‌الفاظ القرآن الکریم (تألیف عده‌ای از علمای معاصر در قاهره)، مجمع البیان، الکشاف، البحر المحیط، الصافی، روح المعانی، التحریر و التنویر، المیزان، مغنی اللبیب، النحو الوافی، شرح‌الشافیه، شرح‌الکافیه، مطول، تحریرالوسیله، منهاج الصالحین و… استفاده، و لغات عربی به فارسی ترجمه شده است.
وی ادامه داد: ارزش این کار در این است که نیازهای دانشجو و طلبه را در فهم معانی لغت و قواعد مورد نیاز برای فهم سوره‌های قرآن رفع می‌کند و آن چیزهایی که لازم است بفهمد یک به یک با شماره آیه می‌آموزد و عین متن عربی مرجع آورده شده و معنی فارسی آن هم آمده است که بتوانند به منبع مراجعه کنند. حتی یک مورد هم در کتاب نیست که از ترجمه فارسی نامعتبر استفاده شده باشد و تمام مراجع اصل و درجه یک هستند. کارهای مشابه در بازار وجود دارد که مخاطب آن‌ها عام است و در بعضی کتاب‌ها، کلمات ترجمه شده اما مأخذ و منبع آن مشخص نیست.
مستفید گفت: در تبلیغ مصحف تلاشی نکردم اما این کار یکی از گزینه‌هایی است که دوستان مرکز توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآن برای تدریس درس کارگاه قرائت و ترجمه انتخاب کرده‌اند و بناست که در رشته‌های علوم قرآن و حدیث تدریس شود.
وی در خصوص گیرایی این مصحف گفت: اگر کسی بخواهد قرآن را بیاموزد و به دنبال یادگیری است، این کتاب برایش سخت نخواهد بود اما اگر کسی می‌خواهد عمیق و ریشه‌ای آیات را درک کند و مفاهیم را دریابد این کتاب به درد او می‌خورد. این کتاب در حاشیه‌اش سه قسمت دارد؛ ترجمه کتاب به فارسی آورده شده است و یک سری مطالب که در ترجمه قرار نمی‌گرفت در بخش توضیحات تکمیلی قرار دارند.
نشست تخصصی مصاحف آموزشی قرآن
محمدرضا مستفید در گفت‌وگو با ایکنا، درباره شرکت در نشست تخصصی مصاحف آموزشی قرآن گفت: این مصحف می‌تواند یک کتاب معلم و تدریس داشته باشد؛ سه مصحف با این رویکرد قرار است در این نشست ارائه شود، برخی مصحف‌ها با محوریت پیام‌های آیات نگاشته شده و مصحف در محضر قرآن کریم بر مبنای معانی لغات، کلمات و درک ترجمه و توانایی ترجمه تألیف شده است و این موضوع تفاوت این طرح با سایر طرح‌هاست. در این نشست ممکن است نظر اساتید متفاوت باشد و اختیار انتخاب کتاب و معرفی به دانشجو را به اختیار خود اساتید گذاشته‌اند.
وی افزود: این مصحف چاپ دوم آن است که با یک صفحه و ترجمه روبرو قبل‌تر چاپ شده، اما طبق درخواست وزارت علوم صفحه ترجمه مقابل برداشته می‌شود و طبق ویرایش‌های جدید آماده چاپ است. چاپ آن بر عهده مرکز طبع و نشر قرآن کریم است و تعداد نسخه‌ها هم طبق درخواست وزارت علوم خواهد بود.
آموزش زبان عربی و فهم قرآن
مقاله عربی تدریس زبان عربی : ترغیب دانش آموزان به درس عربی