روش جدید تدریس عربی در مدارس
روش تدریس جدید درس عربی متوسطه
در فرآیند طراحی آموزشی، چند اصل باید رعایت شود:
۱) کمک به فراگیران و تسهیل یادگیری آنان.
۲) فرآیند طراحی آموزشی و پرورشی پایه بصورت منظم و اصولی اجرا گردد.
۳) لازم است فراگیران نیز در تدوین طراحی آموزشی بویژه در فعالیت های آموزشی مشارکت کنند.
تدریس خصوصی عربی دبیرستان /اینجا کلیک کنید
در فرآیند تدریس معلمان به ۴ دسته تقسیم می شوند:
الف) معلمان حافظه گرا (غیر حرفه ای) ¬ فراگیران را آدم ماشینی فرض می کنند و می کوشند مغز آن ها را مانند یک مخزن پرکنند.
ب) معلمان معلم مدار (غیر حرفه ای) ¬ خود را تنها فرمان ده کلاس می دانند.
ج) معلمان عمل گرا (حرفه ای) ¬ فراگیران را افرادی خلاق و صاحب فکر می دانند.
د) معلمان شاگرد مدار (حرفه ای) ¬ به استعدادها و علایق دانش آموز توجه دارند و از روش های اکتشافی و فعال برای تدریس بهره می گیرند.
براساس نظر وتجربه اینجانب، دردرس عربی اکثرا موارد “الف” و” ب” اجرا می شود ومعلمان به بندهای “ج” و” د” بهای کمتری می دهند البته عدم رعایت این بندها تنها ضعف معلم نیست بلکه بیشتر ضعف دروهله ی اول به وضعیت نامطلوب وسردرگم مطالب کتب دروس عربی دوره متوسطه (که دریک بخش جداگانه ذکر خواهد شد) ودروهله ی دوم به عدم صحیح آموزش این درس دردوره ی راهنمایی برمی گردد که باعث می شود دانش آموزان از لحاظ پایه، قوی به مراحل بالاتر راه پیدا نکنند.
ب: روش های پیشنهادی برای فعال کردن تدریس نوین ویاد دهی درس عربی
۱: روش قرائت متون عربی دروس : معلم درفعال سازی جریان تدریس خود می تواند چند دقیقه امرآموزش را صرف این مورد کند وبرای اکثریت
افراد کلاس چند سطر ازمتون عربی دروس را اختصاص داده تا آنها را به لحاظ قرائت مورد ارزیابی قرار دهد از آنجایی که دراین روش فرصت
برای ارزیابی اکثر دانش آموزان مهیا است باعث آمادگی وانگیزه سایرین نیز خواهد شد البته چون این روش جزو برنامه ی اصلی ارزشیابی
درس عربی نیست وبصورت سلیقه ای اعمال می شود لذا پیشنهاد می گردد این مورد بعنوان یک برنامه ی عمومی وکلی طراحی ودر برنامه ی
آموزشی درس عربی گنجانده ونمره ارزشیابی برای آن لحاظ گردد.
۲: روش مکالمه : یکی دیگر از روشهای جذاب وعلمی ومطلوب درتدریس ویاد دهی درس عربی پرداختن به موضوع مکالمه است این موضوع
می تواند در دسته های گروهی اجرا وعملی شود وهر گروه موظف به اجرای قسمتی از مکالمه باشند اما متاسفانه مثل مورد قبلی این مورد در
کتب درسی جایگاهی ندارد و به هیچ وجه به این امر آموزش پرداخته نشده لذا پیشنهاد می گردد موضوع مکالمه بعنوان یک برنامه ی هدفمند
وکلی طراحی ودر برنامه ی کتب درسی گنجانده شود. درغیراینصورت علیرغم جایگاه وسیع آن هیچ توفیقی حاصل نخواهد شد.
۳: بررسی ترجمه ی متون درسی: یکی از ایرادات اساسی در این زمینه این است که اکثر معلمان بنا به دلایلی ترجمه متون درسی را بصورت
املایی گویی اجرا وبه آن صورت نقش اساسی درتدریس ویاددهی این مورد ایفا نمی کنند ودانش آموز نیز چون روش یاددهی وتدریس این مورد
منطقی نیست ترجمه را بصورت املایی یادداشت وبطور طوطی وار حفظ می کند ودرک وفهم عمیق به دنبال ندارد. بهترین روش تدریس
دراین زمینه این است که معلم دراجرای این قسمت، دانش آموزان را به گروههایی تقسیم بندی وبرای هر گروه قسمت هایی از متن عربی
را تعیین تا نماینده ای از هر گروه ترجمه متن را در تخته سیاه نوشته وبعد از اتمام بررسی تمام ترجمه، ارزشیابی کتبی از کل کلاس نتیجه
یادهی ویادگیری را منعکس می کند. البته معلم می تواند برای هر یک از اعضای گروه متناسب با فعالیتشان نمره تشویقی در نظر بگیرد.
روش دیگر برای این مورد این می تواند باشد که معلم از قبل افرادی را تعیین تا بررسی ترجمه وتدریس این بخش برعهده ی آنها باشد.
البته چنانچه می خواهیم این مورد جزو برنامه ی اصلی وآموزشی باشد متون ترجمه جذاب ورسا باشد لازم است تغییراتی جامع وساختاری درقسمت ترجمه انجام شود.
۴: روش تدریس قـــواعد : یکی از پیچیده ترین بخش های عربی بخش قواعد می باشد که نیاز به دقت وحوصله ی بیشتری را می طلبد تا این قسمت مورد تدریس واقع شود. متاسفانه یکی از عوامل پیچیده بودن قواعد، روش بیان خود کتاب های درسی می باشد که قواعد را بصورت
کلیشه ای ومبهم بیان کرده اند که این باعث بروز مشکلاتی شده از جمله اینکه چنانچه دانش آموزی بخواهد قواعد را قبل از معلم از خود کتاب بیاموزد چندان تفهیمی حاصل نخواهد شد وبرای تدریس بخش قواعد تکیه ی دانش آموز بیشتر آموخته هایش از تدریس معلم است نه خود کتاب.
بنابراین برای تدریس بخش قواعد که در واقع سخت ترین قسمت آموزش عربی است موارد زیر پیشنهاد می شود :
الف: قواعد در کتب عربی به حداقل برسد وقواعدی که واقعا نیاز بوده بیان شود واز ذکر قواعد کلیشه ای وبه درد نخور خودداری گردد بالطبع این
کار،وظیفه دفتر تالیف وکتب درسی می باشد وبه نظر اینجانب تا این مورد تحقق نیابد اصلا شاهد پیشرفتهایی نخواهیم بود .
ب: چنانچه می دانیم درزبان عربی اقسام کلمه فعل ،حرف واسم می باشد برای تدریس وتفهیم این اقسام پیشنهاد می شود کتب درسی این تقسیم بندی
را انجام داده و درهر پایه این موارد جداگانه وبصورت کامل توجیه وتدریس شود و قواعد فعل واسم وحرف درهرپایه ی متوسطه در۳بخش
جدا از هم مورد تدریس قرار گیرند. یعنی درسهای عربی در هر پایه از ۳ بخش فوق تشکیل شوند.
ج: از آنجایی که نقش معلم دراجرا وتدریس قواعد بیش از خود کتاب می باشد پیشنهاد می شود کتابهای درسی موضوع قاعده ی هر درس را اعلام
وکار اصلی وتدریس قاعده را برعهده ی معلم واگذار نمایند درچنین صورتی هم نقش معلم پررنگ تر می شود وهم تفهیم قواعد ساده تر می شود.
۵:روش حل تمرین : در مورد تمرینات چنانچه حجم تمرینات به حداقل رسیده شود بهترین روش برای انجام آن روش گروهی وروش آزمون کتبی
وروش فردی بصورت حل تمرین درکلاس است.
ج:سایر الگوهای فعال تدریس
۱:الگوی تدریس اعضای تیم
دراین الگو به جای اینکه در ابتدا معلم تدریس کند فراگیران نقش معلم را ایفاء می کنند و تدریس توسط «اعضای تیم فراگیران» انجام می شود .
این کار درحل ترجمه متون عربی ونیز حل تمرینات کارآیی بیشتری می تواند داشته باشد.
۲:نقش معلم قبل از اجرای الگو:
معلم قبل از حضور واجرای این الگو در کلاس، یک نقش اساسی دارد:
متن درس را از نظر کیفیت مطالب به چند قسمت متعادل تقسیم بندی می کند تا هم متن آن قرائت شده وهم ترجمه آن متن مورد بررسی
واقع شود.
۳:ویژگی های متن درس در تدریس عربی:
۱- محتوای متن درس برای فراگیران قابل فهم و درک ودارای تازگی ومتناسب با نیازهای عصر امروزی باشد. متن های درسی که چنین ویژگی
را نداشته باشند با این الگو کارآیی چندانی ندارد. این مورد بعنوان یک مشکل حاد درکتب فعلی عربی موجود است. زیرا متون ترجمه اغلب در
درکلیه ی کتب درسی تازگی وتنوعی نداشته وبانیازهای امروزی متناسب نیستند.
۲- متن درس طوری باشد، که تقسیم بندی آن به صورت موضوعی باشد.
۳- تقسیم بندی متن درس از حیث محتوی و درجۀ دشواری مطالب نیز متعادل باشد.
۴- متون هردرس مستقل از دروس دیگر باشد،یعنی اینکه موضوع هرمتن متفاوت از درسهای دیگر بوده وبالطبع متن های دروسی که از لحاظ
موضوعی عین دروس دیگر باشد، با این الگو کارآیی ندارد.
د:نکات پایانی همراه با ذکر معایب کتب عربی متوسطه با جمع بندی مطالب:
امروزه روشهای تدریس فعال یکی از نیازهای ضروری آموزش است وچنانچه این مسئله بعنوان یک برنامه کلی مد نظر باشد وبرنامه ریزی اصولی ومدون دراین خصوص انجام شود شاهد پیشرفت های بسیار علمی وعملی خواهیم بود. اما متاسفانه اکثر کتب درسی هیچ کدام بر اساس روشهای نوین تدریس طراحی نشده اند وبهمین سبب باعث بروز نوعی تضاد ودوگانگی درشیوه های فعال تدریس هستیم. بهمین منظور اینجانب خلاصه ای از معایب کلی کتب عربی را بازگو می کنم تا انشاءاله اول وضعیت این کتابها یک تغییر اصولی
وبنیادین داشته بعد انتظار داشته باشیم روشهای فعال تدریس ویاددهی جایگزین روشهای قدیمی وسنتی گردد، بالطبع اگر وضعیت کتب عربی اصلاح وتغییر نیابد ویا تغییرات سطحی وکلیشه ای باشد شاهد هیچ پیشرفتهایی درزمینه های تدریس ویاددهی کتب عربی نخواهیم بود. وروشهای فعال تدریس رعایت نمی شود واگررعایت شود نیز سلیقه ای خواهد بود.
معایب کلی کتب عربی با ارائه پیشنهادها وروش تدریس هر مورد :
۱: اکثر متون دروس عربی که برای ترجمه درنظر گرفته شده اند اولا پرحجم وثانیا به لحاظ کاربردی هیچ کدام متناسب با نیازهای عصر امروزی نیستندوبهمین منظور چندان مورد توجه کاربردی نیستند. پیشنهاد اینجانب برای این قسمت این است که متون ترجمه اولا متناسب با نیازهای عصر امروزی بوده و هر متن در ارتباط با موضوعهای تازه ومتنوع مانند داستانها وحکایت های آموزنده ی اخلاقی وتربیتی ،مسائل وتحولات تاریخی وسیاسی جهان امروز ونیز مطالب ومفاهیم علمی (پزشکی، هنری، خانوادگی، روانشناسی، اقتصادی واجتماعی و…) باشد تا انگیزه های لازم ایجاد ومضاعف گردد وضمنا قسمت ترجمه فقط دریک بخش در نظر گرفته شود. وجود قسمتهایی مانند” کیف” و”کارگاه ترجمه” و” ترجمه برخی تمرینات” وجود قسمت های اختیاری ( فی ظلال القران و فی رحاب نهج البلاغه)که هدفشان بیشتر به ترجمه مربوط می شود نه تنها هیچ کمکی به تدریس فعال ترجمه نمی کند بلکه به نوعی زمان تدریس را هدر می دهد وانگیزه وعلاقه را درنزد فراگیران کاهش داده وهدف فقط کسب نمره می باشد نه آموزش. چنانچه این پیشنهاد دراین زمینه عملی گردد بهترین روش فعال تدریس برای بخش ترجمه دروهله ی اول قرائت متن هردرس جهت پیشرفت دانش آموزان در زمینه قرائت متون عربی و سپس تقسیم دانش آموزان به گروههای مختلف جهت حل ترجمه ودرپایان انتخاب یک یا دو نفر از هر گروه جهت بررسی ترجمه درپای تخته سیاه جهت نظارت معلم وارزشیابی پایانی می تواند عملی گردد. البته با حذف قسمتهای ” کیف” و”کارگاه ترجمه” و” ترجمه برخی تمرینات” و قسمت های اختیاری ( فی ظلال القران و فی رحاب نهج البلاغه).
۲: یکی دیگر از معایب حاد کتب عربی نبود بخشی بنام” مکــالــــمه” می باشد به نظر اینجانب هدف از آموزش وتدریس درس عربی
باید مبنایش بر پایه ی مکالمه باشد وچنانچه درآموزش زبان آنهم زبان غیرمادری ” مکالمه” نباشد ،آموزش جنبه رسمی پیدا
نخواهد کرد وصرفا یک نوع رفع تکلیف خواهد بود. پیشنهاد بنده دراین زمینه این است که بخش “مکالمه” درکلیه کتب عربی ایجاد
شده ومتون مکالمه بر پایه ی مکالمه های روزمره ی زندگی از قبیل خانوادگی، اجتماعی وتحصیلی باشد. چنانچه این پیشنهاد نیز
عملی وتدوین گردد بهترین روش فعال تدریس برای این مورد این می تواند باشد که اول خود معلم این مکالمه را با چند تن از دانش آموزان توانا اجراء وسپس با تقسیم دانش آموزان به گروههایی از آنها می خواهد مکالمه را اجرا کرده وهم برنحوه ی اجرای دانش آموزان نظارت داشته وهم ارزشیابی پایانی از آنها بعمل می آورد. امروزه در کتب عربی ارزشیابی شفاهی مفهوم عمومی
ندارد لذا با وجود “مکالمه “و ” قرائت متون عربی ” ارزشیابی شفاهی می تواند جایگاه جدیدی برای خود باز نماید.
۳: سومین عیب کتب عربی بخش” قواعد” می باشد . این بخش بصورت پیچیده ونابسامان در کل کتب عربی بیان شده طوریکه مشکل
ترین قسمت تدریس عربی برای هر فراگیری همین بخش قواعد است. پیشنهاد بنده برای این بخش این است که قواعد عربی درکل
کتب عربی به نوعی سازماندهی شوند یعنی اینکه قواعد به درد بخور حفظ وقواعد کلیشه ای وغیر ضروری حذف شوند تا هم تفهیم
قاعده راحت تر بوده وهم انگیزه در نزد فراگیران بیشتر وبیشتر شود. بهمین منظور برای این سازماندهی می توان هر کتب عربی را
به چهار بخش زیرتقسیم بندی نموده ومتناسب با هربخش دروسی را در نظر گرفت:
بخش اول: اسم بخش دوم: فعل بخش سوم: حرف بخش چهارم: التحلیل الصرفی والاعراب
بهترین روش تدریس فعال برای بخش قواعد دروهله ی اول نقش وبیان خود معلم بوده ونیز استفاده از پوسترها وسی دی های آموزشی می باشد. البته این مورد را هم فراموش نکنیم که سازماندهی برای بخش قواعد جهت ایجاد روشهای فعال تدریس ویاددهی لازم وضروری است.
۴: چهارمین عیب کتب عربی نحوه ی بیان تمرینات می باشد .پرحجم بودن تمرینات مانع از ایجاد انگیزه وتفهیم می شود بالطبع
ضروری است از حجم تمرینات عربی تا حد بسیاری کاسته شود وبصورت کلی درآید. پیشنهاد بنده برای حل تمرین وتدریس این قسمت
این است که اولا حجم تمرینات فقط برای کلاس درنظر گرفته شود یعنی کل تمرینات درکلاس حل شود وبه زمان خانه موکول نشود ثانیا معلم برای ارزشیابی این قسمت می تواند یا بصورت آزمون کتبی ویا بصورت فردی ویا گروهی تدریس این قسمت را با موفقیت به پایان
برساند.
منبع: دبیر عربـــی هنرستان کاردانش خـــوارزمی آذرشهر حسین کوشافر
روش جدید تدریس عربی در مدارس – کتاب های جدید عربی و شیوه تدریس- تحقیق عربی روش تدریس
روش جدید تدریس عربی در مدارس
مقاله عربی تدریس زبان عربی : ترغیب دانش آموزان به درس عربی